Iх-bob. Mehnat resurslari, ularning bozori, ulardan foydalanish va mehnat unumdorligi

 
9.4. Qishloq xo„jaligida mehnat resurslaridan foydalanishni yaxshilash, 
mehnat unumdorligini oshirish yo„llari 
 
Qishloq xo‗jaligida mehnat resurslaridan yil davomida to‗liq va samarali 
foydalanish hamda ularning mehnatlari unumdorligini oshirish uchun quyidagi 
chora-tadbirlar amalga oshirilishini ta‘minlash maqsadga muvofiqdir: 
 qishloq xo‗jaligining rivojlanishini e‘tiborga olgan holda qo‗shimcha ish 
joylarini tashkil etish; 
 qishloq xo‗jaligining ishlab chiqarish tarkibini takomillashtirish va moddiy-
texnika ta‘minotini yuksaltirish; 
 qishloq xo‗jaligida yangi texnikalarni, samarali, innovatsion texnologiyalarni 
izchillik bilan tatbiq etish; 
 qishloqda tadbirkorlik shakllarini rivojlantirish; 
 qishloqda ishlash va yashash uchun barcha sharoitlarni yaratish; 
 mehnatni tashkil etishning samarali turlarini tashkil etish va rivojlantirish; 
 kadrlar tayyorlash, malakasini oshirish, ularni moddiy va ma‘naviy 
rag‗batlantirishni takomillashtirish va hokazo. 
Qishloq xo‗jaligida mehnat unumdorligini oshirish omillariga quyidagilar 
kiradi:
 tabiiy-iqlim sharoiti;
 yer maydonlariga ekinlarni oqilona joylashtirish, lalmi va sug‗oriladigan 
yerdan samarali foydalanish;
 ishlab chiqarishni jadallashtirish;

---

222 
 moddiy-texnik resurslar sifatini oshirish;
 ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlarini joriy etish;
 ishlab chiqarish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash;
 kadrlar malakasini oshirish;
 mehnatni tashkil etish va moddiy rag‗batlantirishni takomillashtirish.
Qishloq xo‗jaligida mehnatning intensivligini oshirish masalasi o‗ta muhim 
bo‗lib, u ushbu tarmoqning o‗ziga xosligi bilan asoslanadi: 
Birinchidan, qishloq xo‗jaligi uchun mavsumiylik va iqlim sharoitiga 
bog‗liqlik xarakterli, fasllarda mehnatning intensivligi bir xil emas. Ish davri yil 
bo‗yi davom etadi, ish vaqtidan intensiv va ekstensiv foydalanish shartli o‗zaro 
almashib turuvchi. Jadal mehnat davri past intensivlik bilan almashinib, ba‘zan 
uni to‗ldirib turadi.
Ikkinchidan, qishloq xo‗jaligi hozirgi paytda iqtisodiyotning xo‗jalik 
yuritish shakllari bo‗lgan eng ko‗p ukladli sektor. Bu mehnatni intensivlashtirish 
muammosi har yerda, har xil hal qilinadi, demak: ayrim holatlarda rag‗bat 
sifatida o‗ziga-o‗zi mehnat qilinadi (fermerlik, o‗z hududida; bu yerlarda mulk 
egasi ko‗pincha tekinga ishlaydi) boshqa joylarda – yuqoriroq ish haqi.
Uchinchidan, qishloq xo‗jaligini texnika bilan ta‘minlash bo‗yicha Rossiya 
jahonning rivojlangan mamlakatlaridan sezilarli darajada orqada qolmoqda. 
Masalan, 1000 ga haydaladigan yer 10 dona traktor bilan ta‘minlangan, shu 
vaqtning o‗zida AQSH da, bu ko‗rsatkich 36 donaga yetadi. Qishloq 
xo‗jaligining texnika bilan past ta‘minlanganligi sabab o‗simlikchilikda 250 dan 
ortiq texnologik operatsiyalar qo‗lda bajariladi. Shu bilan birga mehnat sarfi 
amerikalik fermerlarnikiga nisbatan 4 marta yuqori.
AQSH qishloq xo‗jaligida qishloq xo‗jalik mahsulotlarining o‗sishi asosan, 
moddiy-texnik bazani o‗stirish, ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlaridan 
foydalanish, qishloq xo‗jalik mehnatini intensivlashtirish hisobiga yuz beradi. 
Ana shu asosda keyingi 20 yilda qishloq xo‗jalik ishlab chiqarishining alohida 
tarmoqlarida mehnat sarfi 2-3 martaga qisqardi.