Ii bap. Xorezm wálayatında ziyarat hám tarixiy-arxeologiyalíq turizm rawajlaníWÍNÍŃ tiykarǵÍ tendensiyalari

JUWMAQLAW
Sonı aytıw kerek , turizm dúnya mámleketlerinde milliy ekonomikaǵa salmaqlı dáramat keltiretuǵın tarawlardan biri esaplanadı. Pútkil dunya Sayaxatshılıq shólkeminiń maǵlıwmatlarına kóre usı tarawdıń tabısı jılına 2 trillion AQSH dolların quraydı.
Keyingi jıllarda mámleket strukturalarıniń turizmga salıstırǵanda munasábeti keskin ózgerip atır. Olar turizmda milliy ekonomikanıń krizistan shıǵıwı, bazar aymaǵın qáliplestiriw, mámleket byudjetine úlken aqshalar túsiwiniń ámeliy usılı, bos waqıttan aqılǵa say paydalanıw, dem alıw waqtın mazmunli ótkeriw forması hám xalqni mámlekettiń tariyxıy -materiallıq qádiriyatlarına tartıw usılın kórmoqdalar. Shet el qánigeler respublikamızdıń onıń kemde-kem ushraytuǵın tábiyiy resursları hám tariyxıy-materiallıq miyrası sebepli turistik tárepten perspektivası jarqıraǵan ilmiy tájriybetlar gápine kirgizedi.
Sol sebepten da, turizm ózinde jáhán ekonomikasınıń quramalı hám komplekslik tarawların jámlegenki, bul ekonomika tarmaqlarına sezilerli tásir ótkeredi. Sebebi, turizm valyuta túsimlerdiń birden-bir dáregi esaplanadı. Onıń sharapatı menen ekonomikalıq rawajlanıw joqarı dárejesi hám xalıq turmıs párawanlıǵı qollap - quwatlanıp turıladı.
Xorezm wálayatında turizm hám de turistik xızmetlerdiń barǵan sayın rawajlanıp barıwı nátiyjesinde sońǵı jıllarda onıń traditsiyaǵa tán bolmaǵan túrleri - ekoturizm, agroturizm, arxeolgiyalıq, etnografik, diniy turizm, ekstremal sharayatlar turizmi hám basqalar qáliplese basladıki, búgingi kúnde usı jónelisler qánigeler tárepinen tez rawajlanıp qılıp atırǵan tarawlar retinde bahalanıp atır. Ásirese, búgin kópshiliktiń dıqqat qoyıwında bolıp atırǵan hám turizmniń eń perspektivalı túrlerinen biri ekoturizm jedel rawajlanıp atır.
Sonıń menen birge, turizm birden-bir sistema retinde rawajlanıp atır hám mámleketimiz byudjetine salmaqlı dáramat keltiredi. Hám de bul tarawda kópshilik turistik xızmetler kórsetiw menen baylanıslı fizikalıq hám yuridikalıq shaxslarǵa járdem kórsetedi. Turizm tek eń iri hám ekonomikanıń eń dinamikalıq jaǵdayda rawajlanıp atırǵan sektorlarınan biri bolıp tabıladı. Onıń tez pátda ósiwi menen júz jıllıqtıń ekonomikalıq fenomeni retinde tán alınǵan.
Haqıyqattan da, wálayatda turistik xızmetlerge ósip baratırǵan talap, bárinen burın sociallıq-ekonomikalıq sebepler menen anıqlama bernedi. Bulardıń gápine transport rawajlanıwındaǵı ósiw jáne onıń arzanıwı, valyuta sheklewleriniń kemeytiriliwi yamasa biykar etiliwi hám viza rejiminiń liberallashtirilishi sıyaqlılardı kirgiziw múmkin.
Buǵan baylanıslı Prezidentimizdiń Ózbekston Respublikası Prezidentiniń «Ózbekstan Respublikasında ishki hám zıyarat turizmini jáne de rawajlandırıw ilajları tuwrısında»gi PF-6165-sanlı Pármanı oazistiń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwında úlken áhmiyetke iye bolmaqta. Ministrler Mákemesi tárepinen bul qarar atqarıwı maydanınan qabıl etilgen programma boyınsha wálayatda keń kólemli jumıslar alıp barılmaqta. Sayaxatshılıqtı jáhán talapları dárejesine tolıq alıp shıǵilıwın támiyinley alatuǵın usı ilajlar xalıq aralıq turizm bazarında mámleket potencialın kórsetiwden tartıp, maman qánigeler tayarlawge shekem bolǵan keń kólemli wazıypalardı qamtıp alǵan.
Ótkerilgen izertlew nátiyjelerine tiykarlanǵan halda tómendegi juwmaq hám usınıslar qáliplestirildi:
- Tariyxıy hám zıyarat turizmi mámleketimizde turizmniń tiykarǵı iskerlik túrlerinen biri esaplanıp, turizmniń usı túri teoriyalıq -stilistik tárepten izertlew etildi hám ayrıqsha qásiyetleri hám de onı rawajlandırıw faktorlarınan nátiyjeli paydalanıw jolları ilimiy tiykarlandi. Izertlew jumısında tariyxıy hám zıyarat turizmini úyreniw boyınsha alıp barılǵan ilimiy-izertlew nátiyjelerine kóre, materiallıq tanısıw turizmi hám de tariyxıy -ótmishten qalǵan estelikler turizmi‖ túsiniklerine jetilisken tariypler islep shıǵıldı.
- Tariyxıy hám zıyarat turizmi mámleket materiallıq hám ruwxıy miyrasların saqlap qalıw mexanizmi bolıp, tekǵana aymaqlardıń materiallıq, bálki ekonomikalıq potencialı retinde de, aymaqlar sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń tolıq jumısqa solinishi zárúrli bolǵan, paydalanilmay atrıǵan rezervi ekenligi ilimiy tiykarlab berildi. Regionlarda tariyxıy hám zıyarat turizmini rawajlandırıw aymaqlıq basqarıw shólkemleri hám túrli investorlar, atap aytqanda, turistik iskerlik subektleri, isbilermenlik strukturaları, jámiyetlik shólkemleriniń qarjların tartıw jolı menen aymaqlardı qayta qayta tiklew procesin kóplegen qatnasıwshılardıń iskerligin muwapıqlastırıw boyınsha usınıslar berildi.
- Mámleketimizdiń barlıq regionları bay tariyxıy -materiallıq miyraslarǵa iye esaplanıp, waqıyalıq turizm (event tourism) den paydalanǵan halda túrli materiallıq ilaj hám festivallarning barlıq regionlarda sistemalı túrde ótkeriliwi, regionlardıń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwına alıp keliwi tiykarlab berildi. Usınıń menen bir qatarda, turistler mútajligi qandırılıwın maksimallastırıw, tariyxıy -materiallıq miyraslardı qayta qayta tiklew hám saqlap qalıwdı támiyinlew hám de turistik iskerlik subektlerin tarmaqlar aralıq muwapıqlastırıw maqsetinde waqıyalıq turizm arqalı ǵalabalıq ilaj hám de festivallarni ótkeriw boyınsha usınıslar islep shıǵıldı.
- Turizmni rawajlandırıwdıń baslanǵısh noqatı turistik potencialdı bahalaw turistlerni tartıwı múmkin bolǵan ámeldegi tariyxıy hám materiallıq obyektler, tábiyiy resurslar kózqarasınan kórip shıǵıladı. Lekin bul obyektler resurslar, turistik bazardıń anıq segmentleri hám arnawlı bir mútajliklerdi qandırıwǵa jóneltirilmasa potencialǵa iye dep esaplanmasligi ilimiy tiykarlab berildi. Qarıydarlardıń mútajliklerin úyreniw maqsetinde tariyxıy hám zıyarat turizmi potencialına bolǵan talaptı úsh basqısh arqalı anıqlaw usılları islep shıǵıldı hám ámeliyatqa engizildi.
Áne usılardan kelip shıǵıp, Xorezm wálayatı turizm salasın rawajlandırıwdıń regionlıq qásiyetlerin jaqtılandıriwde turizm salasın rawajlandırıwdıń teoriyalıq -stilistik tiykarlarına toqtalıp ótiw kerek. Ishda bul táreplerdi úyreniw turizm túsinigi jáne onıń mánisi, turizm túrleri jáne onıń tiykarǵı qásiyetleri hám de turizm salasın rawajlandırıwda turistik shólkemlerdiń ornın ashıp beriw sıyaqlılar arqalı ámelge asırıldı.
Sonıń menen birge, Xorezm wálayatı turizmini rawajlandırıwdıń baǵdarları hám qásiyetleri óz gezeginde Xorezm wálayatında turizm salasın rawajlandırıwdıń házirgi jaǵdayı analizi, turizmini rawajlandırıwda infratuzilma tarmaqlarınıń tutqan ornı hám de turizmni rawajlandırıw baǵdarları hám kelesheklerine ajıratılıp izertlew etildi.
Biraq, Xorezm wálayatında turizm salasın rawajlandırıwdıń házirgi jaǵdayı analizi turizm menen baylanıslı ózgerisler hám rawajlanıw processlerin kórsetedi. Sol sebepten da, búgingi kúnde Xorezm wálayatında turizmni rawajlandırıw menen baylanıslı bolǵan máselelerge úlken itibar berilip, onıń turistik potencialınan nátiyjeli paydalanıw jolları qáliplesip atır. Bunı jáne de jetilistiriw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Prezidenti hám húkimetiniń bir qansha párman hám qararları, wálayatlarda bolsa onıń atqarılıwın támiyinlewge arnalǵan qararları qabıllandı.
Atap aytqanda, Ózbekstan Respublikasında turizm salasın orta múddetli keleshekte rawajlandırıwdı konsepsiyasın ámelge asırıw boyınsha Xorezm wálayatınıń 2021-2022 jıllarda ámelge asırilatuǵın ilajlar programması islep shıǵılıp, bul programmanıń quramı hám maqseti mápli ministrlik hám mekeme shólkemler menen kelisiw ushın Turizmni rawajlandırıw mámleket komitetine usınıs etildi.
Ulıwma alǵanda, Xorezm wálayatınıń turizm potencialın rawajlandırıwda infratuzilma tarmaqları da bólek orındı iyeleydi hám de bul turistik ónimlerdiń óndiristegi ulıwma shártleriniń birlesken kompleksi esaplanadı. Nátiyjede, bul ózgerisler regionda turizmdi rawajlandırıw baǵdarların belgilew hám kelesheklerin anıqlawǵa alıp keledi.
Joqarıdagilardan kelip shıǵıp, Xorezm wálayatında turizm salasın rawajlandırıwdı jetilistiriw maqsetinde tómendegi jónelisler degi usınıslardı ámeliyatqa engiziw kerek:
- wálayattaǵı turistik obyektlerdi anıqlaw, olardan nátiyjeli paydalanıwǵa qaratılǵan ilajlardı islep shıǵıw ;
- turizm infrastrukturasıga tásir etiwshi faktorlardı anıqlaw hám olardıń unamlı tásirin ızlep tabıw ;
- turistik shólkemler ortasındaǵı ekonomikalıq munasábetlerdi sáykeslestirip barıw hám jáne de jaqsılaw ;