Ii bob. Ona tili darslarida grammatik tahlilni tashkil etish metodikasi
Download 221.6 Kb.
|
Grammatik tahlil. kurs ishi
|
Qaratqich kelishigi:
Mening belgim-chi o’rtoq, Aniqlovchila inoq. Moslashaman bosh so’zga, Belgisiz kelsam izla. Jo’natish kelishigi. Yo’qolganda ish boshi Ko’proq kesim yo’ldoshi Men boshqaruv bo’laman Toqqa chiqib turaman Chiqish kelishigi. Uydan chiqdi, ko’kdan boqdi Zumrad bo’lib soydan oqdi Men boshqaruv bo’laman Fe’lla inoq bo’laman. She’riy satrlar orqali o’quvchilar so’zlarning birikish usullari bevosita bog’liq ekanligini anglaydilar. “HARFDAN GAPGACHA” Katta tosh. Yo`l bo`yidagi katta toshni surdik Baland tog`. Baland tog`lar viqorlidir TOSH TOG` T TOM TOL Qora tol. Daryo bo`yida qora tollar o`sadi Yangi tom. Yangi tom yahshi-da Abadiy hayot bo`lmaydi QIZIM ASALLI TORT PISHIRDI ABADIY HAYOT ASALLI TORT ABADIY ASAL A ALLA AYIQ ALLA AYTADI AYIQ UYASI XAR BIR ONA FARZANDIGA ALLA AYTADI AYIQ UYASI O`RMONDA JOYLASSHGAN OTGA XOS QO`SHIMCHALARNI AJRATING - IRA - ILLA - (A) R - LOQ - NG - DON - DI - LIK - DA - SH - IN - CHA - NING - IL OT - AY - KOR - GACH - GAN - ULLA - PAZ - LAR - KECH - GA - IN - ZOR - N - MOQ - ISH - LA - NI - G`uncha OTGA XOS XUSUSIYATLARNI AJRATING SHAXS DARAJA OT MAYL ZAMON UNLI NISBAT ATOQLI ANIQLOVCHI EGALIK KO’PLIK TURDOSH KELISHIK TUSLANISH O`RIN-PAYT SHAXS-SON NARSA UNDOSH TO`LDIRUVCHI Ot so’z turkumiga oid so’zlarni ajrating. XONA KETDI MEN BORDI SOVUQ TOZA O`QIYAPTI TELEFON BALAND BOLA OT BAHOR ONA NARGIZA HURSAND O`QUVCHI CHOPAYARTI UCHRADI DARS TOSHKENT SEN ULAR QIZIL “KIM CHAQQON” “Ot so’z turkumi” mavzusini o’tishda sinf xonasidagi jihozlar: o’quvchilarning kiym-kechagi, tana-a’zolari, deraza oynasidan ko’rinib turgan narsalar nomini ko’proq aytish va xatosiz yozish. Sharti: O’quvchilar uch guruhga ajratiladi.
“KIM TEZ TOPADI?” Sifat mavzusi o’rganib bo’lishgach, takrorlash sifatida o’tkaziladi. Birinchi tomonda “ot” so’z turkumi, ikkinchi tomonda sifat so’z turkumi. (So’z turkumlari mavzusini o’tayotganda ham ishlatilsa, yaxshi samara berishi mumkin.) Ikkinchi tomon: daraxt so’zini qo’shadi. YASHIL YO`G`ON BALAND KATTA DARAXT Birinchi tomon: qiziqarli desa, Ikkinchi tomon: kitob, kino, rasm, dars… DARS KITOB QIZIQARLI KINO RASM “RAQAMLAR O’YINI” Ushbu o’yinni quyidagi tartibda o’tkazilishi mumkin. 1-dan 10-gacha bo’lgan raqamlar yozilgan kartochkalar tayyorlangan bo’ladi, elektron varianti bo’lsa yaxshi. Sharti: O’qituvchi qaysi raqamni ko’tarsa, o’quvchilar qisqa va aniq javobni raqamga mos aytishlari lozim. Masalan: O’qituvchi 3-raqamini ko’rsatsa; O’quvchilarning javobi: 1. Fe’lda 3-ta zamon bor, o’tgan zamon, hozirgi zamon, kelasi zamon. 2. 3-ta shaxs bor, so’zlovchi, tinglovchi, o’zga. 3. Harakat nomi 3-xil yo’shimcha oladi; ish-moq. 4. Burun tovushi 3-ta m, n, ng 5. Sifatda 3-xil daraja bor. Oddiy, qiyosiy, orttirma. O’qituvchi 4-raqamini ko’rsatsa; O’quvchilarning javobi: 1. Fe’lning 4-ta vazifasi bor. Sof fe’llar shakli, harakat shakli, sifatdosh shakli, rivoshdosh shakli. 2. Gaplar ifoda maqsadiga ko’ra 4-xil bo’ladi: darak gap, so’roq gap, buyruq gap, xis-xayajon gap. 3. So’zlar ma’no munosabatiga ko’ra 4-xil bo’ladi: shakldosh, ma’nodosh, zid ma’noli, paronim so’zlar. 4. Ravishlarning ma’no turlari 4-xil bo’ladi: holat, payt, saba, maqsad. 5. Sifatning belgi xususiyati 4-ta: rang tus, xil xususiyat, maza ta’m, shakl hajm. O’qituvchi 6 raqamini ko’rsatsa: O’quvchilarning javobi: 6 ta kelishik, 6 ta mustaqil so’z turkumi va a’zolar. Har bir o’quvchi o’z qo’lining rasmini qog’ozga tushurib, asliy va nisbiy sifatlarga misollar yozadilar. Nisbiy sifat hosil qilgan qo’shimchalar aniqlanib, sifatlar qaysi so’z turkumidan yasalganligi aytiladi. SAMOVIY KO`CHMA NISBIY SIFATLAR SERHOSIL DEVORIY BEMINNAT “BIZ CHEMPIONMIZ” Sport turlaridan yugurish musobaqi o’tkaziladi. O’quvchilar uch guruhga ajratiladi. Qaysi bir guruh marraga birinchi bo’lib etib borsa, o’sha guruh g’olib bo’ladi. Savol: 1-savol ---------- 2-savol ---------- 3-savol --------- 4-savol -------- 5-savol ---------- 1-topshiriq. Savol: 1-savol ---------- 2-savol ---------- 3-savol --------- 4-savol -------- 5-savol ---------- 2-topshiriq. Savol: 1-savol ---------- 2-savol ---------- 3-savol --------- 4-savol -------- 5-savol ---------- 3-topshiriq. Har bir konvertda 5-tadan savol bor. Har bir guruhdan o’quvchilar bosqichma-bosqich javob berishi lozim. “BASKETBOL” Buning uchun 3-ta basketbol shiti tasvir tushirilgan rasm kerak. Chunki o’quvchilar o’zlarini basketbol maydonida deb his qilishlari kerak. Sinf o’quvchilari 3-guruhga ajratiladi. Har bir guruh 5-tadan o’quvchi ishtirok etadi. 1-guruhga ko’makchi yuzasidan, 2-guruhga bog’lovchi yuzasidan, 3-guruhga yuklama yuzasidan savollar beriladi. Har bir guruhning 5-ta savoldan nechtasiga javob berishga qarab g’olib aniqlanadi. To’g’ri javoblar kataklarga belgilab qo’yiladi. Bu tushirilgan to’plar soni bo’ladi. Bu o’yindan takrorlash darslarida foydalanish mumkin. “Savol sizga, ...............” Bu o’yinda sinfda barcha o’quvchilar ishtirok etadi. O’quvchilar 2-guruhga ajratiladi. Har bir o’quvchi o’tilgan mavzular yuzasidan savol tayyorlab keladi. Bunda bir guruh a’zosi ikkinchi guruhning istalgan ishtirokchisiga “Savolim sizga Gulnoza” deya o’z savoli bilan murojat etadi. Bu o’yin orqali o’quvchilarining har birini faollikka chaqirish mumkin. “U KIMDIR, U NIMADIR?” (Topishmoqli o’yin) Ot so’z turkumi o’tib bo’lingach, o’quvchilarga savol-topishmoq, ya’ni biron narsaning tasvirini keltirib nomi aytilmaydi va “u kimdir?” yoki “u nimadir?” deb so’raladi. Masalan: Ish buyursang qilmaydi, yotishni o’yinni hush ko’radi, k kimdir .......... (Dangasa) Quchog’iga juda ko’p bolalar sig’adi, U hammasiga bilim ham tarbiya berib ulguradi, u nimadir ....... (Maktab) Bu o’yin orqali o’quvchilarning fikrlash qobiliyatini, nutqini o’stirish mumkin. “RAQAMLI JOYLASHUV” Bu o’yin uchun o’qituvchi tomonidan 1 dan 12 tagacha bo’lgan raqamni 12 ta katakcha ichiga so’zlar yozilgan bo’ladi. O’quvchilar o’qituvchining topshirig’iga qarab vazifani bajaradilar. Masalan: O’qituvchining topshirig’i: Shaxs va narsaning harakatini bildiruvchi so’zlar raqamini toping. O’quvchining javobi 2,5,9 (shu raqamdagi so’zlar harakatini bildiradi). Aytaylik, raqamlar joylashuvi quyidagicha:
Download 221.6 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|