Ijtimoiy antropologiya va diniy munosabatlar reja
Гараджа В. И. Социология религии: Учеб. пособЦе для студентов и
Download 0.68 Mb. Pdf ko'rish
|
Гараджа В. И. Социология религии: Учеб. пособЦе для студентов и
аспирантов гуманитарных специальностей. - 3-е изд., перераб. и доп. - М.: ИНФРА-М, 2005. С 33. 140 Jamiyatda dinga bo‘lgan munosabatning o‘zgarishi, olimlar tomonidan yangi dinning yaratilishi borasidagi fikrlar va dinning jdamiyatdagi o‘mini shakllantirish talablari mavjud bo‘lgan diniy talablar, an’analami qayta ko‘rib chiqish, din fenomenini o‘rganish va ilmiy asoslash ehtiyojini tug‘dirdi. Mazkur ehtiyoj asosida sotsiologiyada yangi yo‘nalish shakllanib o‘z rivojini bosliladi. “Ma’rifatli inson” obrazi bogan sari Yevropa ilmiy olamida ustunlikka ega bo‘la bordi. Unga ko‘rsa, inson o‘z aqli, ongiga va ilmga tayangan holda o‘z hayotini ratsional to‘g‘ri va adolatli asoslarga tayangan holda qurishi mumkin. Shu o‘rinda ongli ratsional insonning din va yaratguvchiga ishonchi masalasi o‘rtaga chiqdi. Natijada dinga nisbatan an’ana va urf-odatlardan xoli bo‘lgan ratsional qarash shakllana boshladi. Yangi davrda Yevropa jamiyatida qator sotsial o‘zgarishlar dindagi talab va qoidalami yangidan ko‘rib chiqish va sotsial muhimlik nuqtai nazaridan baholash imkonini berdi. I.Kant (1724-1804) yangi davming faylasuf olimlaridan biri bo‘lib, dinni turli dogma va diniy-teologik nuqtai na^ardan emas, balki din falsafasi va ratsionallik nuqtai nazaridan o‘rgangan. Uning fikricha, inson ongi cherkov doktrinalari va muqaddas yozma manbalariga qaraganda ishonchliroq va kilchliroq argumentlarni keltirib bera oladi. Ma’naviy yuksak inson o‘z aqliga tayangan holda yashashi kerak. Shu kabi dinni falsafiy talqin qiluvchi nazariyalar flinni rad etishni emas, balki uning ratsional mohiyatini ajratib olishni o‘zining asosiy maqsadi qilib olgan. Ratsional din ratsional davlat "va huquqiy tartib bilan birgalikda insonning tolerant bo‘lishi, jamiyat bilan uyg‘unlikda y^hashi, dindagi dogmatfzm va fanatizfnni yengib o‘tishi kerak bo‘-lgan. Shuning asosida “axloqiy din” tushunchasi shakllandi. G‘arbiy Yevropa mamlakatlarining mazkur davrdagi rivojla- nishi, ya’ni sotsfal dinamikasi ijtimoiy institutlaming differen- siatsiyasi jarayoni bilan birgalik kechdi. Undan tashqari jamiyatda segm entatsi^ va plyuralizmning o‘sishi kuzatildi. Natijada dinning iqtisod, oila, ta’lim, siyosat kabi sohalar bilan aloqasi masalalari dolzarblik kasb eta boshladi. XVIII asr fransuz inqilobi va XIX asming 30-40-yillarida sinflar o‘rtasidagi antoganizmning paydo bo‘lishi dinning sotsial vazifalari, jamiyatdagi o‘mi, jamiyat barqarorligini ta’minlashdagi roli kabi masalalami o‘rganishga da’vat etdi. Dinning fan bilan muknosabtlari ham atroflicha o‘rganila boshladi. Chunki fan jamiyat rivojlanishining asosiy omillaridan biri edi. Fan va din o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar XlXasrning o‘rtalarida o‘zming eng baland nuqtasiga yetdi. Bunda Darvinning evolyutsion nazariyasi asos bo‘ldi. Radikal tanqidchilar sanalgan Feyerbax va Marks dinning taraqqiyot yo‘lidagi to‘siq, tormoz sifatida baholagan. Dinning tarafdorlari esa uni jamiyatning kuchini qaytadan tiklovchi omil sifatida baholashgan. Download 0.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling