Ijtimoiy tuzilmalar sotsiologiyasi reja: I. Ijtimoiy strafikatsiya tizimlari. II

Sinflar. Sinfiy tizimlar kuldarlik va kasta tizimlaridan kup jixatdan fark kilar,Ularning turt asosiy xususiyyatlarini kurib chikamiz.

1. 
   Boshka stratalardan farkli ularok sinflar konun yoki urf-odatlar bilan belgilangan tugma xastalarga alokadar emas. Sinfiy tizimlar. Boshka stratifikatsiya tizimlariga karaganda, ancha elastikdir, sinflar urtasida xech kachon anik belgilangan chegaralar bulmaydi.
   
2. 
   Sinfga mansublik shaxs tomonidan kozoniladi, boshka tizimlardagi kabi meros bulib kolmaydi. Ijtimoiy xarakatchanlik-sinfiy tuzilma ichida yukori va pastga siljish bu erda tizimlardan ancha avvalrok paydo bulgan.
   
3. 
   Boshka strafikatsiya tizimlarida noiktisodiy omillar etakchi rol uynasa, sinflar insonlarning iktisodiy axvolidagi farklar, moddiy resurslarni boshkarish va ularga ega bulishi bilan boglik.
   
4. 
   Boshka strafikatsiya tizimlarida tensizlik birinchi urinda unsonlar shaxsiy munosabatlarida, xukuk va majburiyatlarining farkligida namayoon buladi, sinflar tizimida esa aksincha kata mikyosdagi shaxssiz munosabatda namayoon buladi.
   

Sinflarning moddiy boyliklarga ega bulishi va buning natijasida xayot tarzi jixatidan bir-biriga yakin insonlarning yirik gurugi deb ta’riflash mumkin. Xozirgi zamon garb jamiyatida kuyidagi snflar mavjud: yukori sinf (jismoniy mexnat yuilanband odamlar). Ba’zi industrial davlatlarda turtinchi sinf- ananaviy kishlok xujaligi Bilan shugulanuvchi dexkonlar. Ular uchun duryo mamlakatlarida xozir xam eng kup sonli sinfni tashkil etadilar.
Karl Marks nazarida. Marksning sinf tushunchasi butun ilmiy meros ichidan yigib olinishi kerak. Marks uchun sinf-bu uz xayotlarini ta’minlash uchun foydalaniladigan ishlab chikarish vositalariga bir xil munosabatda bulgan odamlar guruxidir. Zamonaviy sanoat paydobulgunucha asosiy ishlab chikarish vositalari- dexkonchilik va chorvachilikda kullaniladigan asbob-uchkunalar edi.
Marksning fikricha, sinflar urtasidagi munosabatlar ekspulatatsiya xarakteriga ega. Feodal jamiyatlarida kupincha dexkonlar bevosita aristokratlar uchukn ozik-ovkatlar ishlab chikarar edilar.
Marks kapitalistik tizim tugdirayotgan tengsizlikdan xayratda kolar edi. Avvalgi zamonlarda xam aristokratlar tukin-sochinlikda, dexkonlar esa kishloklikda yashagan bulsalar-da, dexkon jamoalari umuman unchalik boy emas edi.
Marks fakat ikkki sinf xakida gapirgan: ishlab chikarish vositalari egallari va mullka ega bulmaganlar. U sinflar ichida tabakalanishga katta e’ьtibor karatadi.
Mana tabakalanishga bir necha misol:

1. 
   Yukori sinfda, kupincha moliyaviy kapitalist va sanoatchilar urtasida nizolar kelib chikadi.
   
2. 
   Kichik biznes vakillari yirik korporayatsiyalar raxbarlaring manfaatlar xam ancha fark kiladi.
   
3. 
   Ishchilar sinfi ichida doimo uzok vakt ishsiz koladiganlar mavjud. Ularning yashash sharoiti kupchilik ishchilarnikidan ancha ogirrok.