Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida

davri’’,,,krizis davri’’,,,qiyin davr’’ kabi nomlarini olgan psixologik ko‘rinishlari 
bilan xarakterlanadi. 
Bеshinchi sinfdayoq ayniqsa oltinchi sinfga kеlib fizika, algеbra, gеomеtriya, 
tarix fanlari o‘tila boshlanadi. Abtsrakt tafakkur tеz o‘sa boshlaydi. O‘quvchilar 
hodisalarning sabablarini tushunishga hodisalarni ma’lum qonuniyatlar doirasida 
ifodalashga bu qonuniyatlarda foydalanishga intiladilar. O‘smirlik yoshining 
rivojlanishiga ko‘proq mеhnat faoliyati ta’sir ko‘rsatadi. O‘smirlik yoshida mеhnat 
ancha uyushqoqlik xaraktеrida bo‘ladi.O‘smirlik shaxsning tarkib etishida o‘yin 

---

“Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida” 
mavzusidagi 9-sonli respublika ilmiy konferensiyasi
 
59 
ahamiyatini yo‘qotmaydi.O‘yin o‘smirlik yoshida yuksak ahloqiy tuyg‘ularning 
irodaviy xaraktеr xislatlarning o‘sishiga yordam bеradi. O‘yin o‘smirni intizomli 
bo‘lishga o‘rgatadi, o‘yin o‘ylashga, fahmlashga eslab qolishga biror narsani 
qilishdan oldin planlashtirishga va diqqatli bo‘lishga da’vat etadi. 
OʻSMIRLIK PSIXOKORREKSIYASI 
Autogen mashqlar 
Boʻshashish malakasini egallashning eng samarali metodi-autogen mashqlardir. 
Autogen mashqlar asosiy metodikalarini shunday belgilash mumkin: tana 
mushaklarni butunlay boʻshashishini tez va chuqur chiqazishni bilish hamda qoʻl-
oyoqlarda issiqlikni sezish, periferik tomirlarga ixtiyoriy ta’sir yordamida, yurak 
faoliyati ritmini ixtiyoriy boshqarish, nafas olish ritmini chuqurligiga ta’sir qilish, 
qorin sohasida issiqlikni chaqirish va sezish, peshona sohasi sovuq boʻlishi. 
Oʻqituvchilar oʻzlarining psixologik holatlarini autogen mashqlar yordamida 
boshqarishga oʻrgatish psixologning asosiy vazifasidir. 
Autogen mashqlarni egallashga uyqu va uyqusirashning boshqarilmas holatiga 
passiv kirishish halaqit beradi. Ortiqcha uyqusirashni haydash uchun, ikki-uch 
marotaba chuqur nafas olib chiqarish kerak va qovoqlarni koʻtarmagan holda uch-
toʻrt marotaba koʻzlarni qattiq qisish kerak. Shu bilan uyqusirash ketayapti, deb 
oʻzini ishontirish kerak. Birinchi navbatda qulay holatda joylashib oling va mashqqa 
taaluqli boʻlmagan boshqa fikr va his-tuygʻulardan xalos boʻling. Buning uchun siz 
quyidagi formulalarni ishlatasiz. 
- Men dam olishga tayyorlandim; 
- Men tinchlanyapman; 
- Hamma narsani sedan chiqaryapman; 
- Ortiqcha narsalar menga halaqit bermayapti; 
- Hamma hayajonlanish, qoʻrquv, xavotirlar ketyapti; 
- Fikrlarim bir tekis; 
- Men dam olayapman; 
- Men judayam tinchlanganman. 

---