Ilmiy jurnal issn 2181 0826 №2/2022 tuproqshunoslik va agrokimyo s oil science and agrochemistry taтi est

2007-2011 йилларда фундаментал тадқиқот-
лар доирасида БВ-Ф4-006 «Тупроқдаги органик 
моддаларини бошқаришнинг илмий асослари-
ни яратиш» мавзусида тадқиқотлар олиб борил-
ди [9]. (Лойиҳа раҳбари: М.Тошқўзиев; масъул 
бажарувчилар: Л.Т.Турсунов, Н.Шадиева, С.Очи-
лов, Т.Бердиев, Д.Юнусова, М.Саидовалар). 
Унда тупроқ гумуси, унинг таркиби ҳамда
тупроқда ўсимликлар қолдиғи трансформацияси 
ва гумус ҳосил бўлиш жараёнлари бўйича мавжуд 
манбалар ва тупроқда органик моддани максимал 
миқдорига доир олдинги ҳамда сўнгги йилларда-
ги маълумотлар таҳлил этилди.
Республика тупроқлари шароитида гумус ҳосил 
бўлиши ва гумусли ҳолатини кўрсатадиган шу 
кунгача мавжуд бўлган илмий тадқиқотлар таҳ-
лил қилинди. Тупроқларда гумус ҳосил бўлиши 
ҳамда тупроқ органик моддасини бошқариш-
нинг илмий асосларига доир маълумотлар етарли 
эмаслиги аниқланди.
Республика бўз ва саҳро минтақаси шароитида 
тупроқларнинг кимёвий хоссалари, гумуснинг 
тарқалиши, унинг таркиби бўйича изланишлар 
натижалари умумлаштирилди. Суғориладиган 
тупроқларда кечаётган салбий жараёнлар ‒ дегу-
мификация, саҳроланиш кабиларнинг сабаблари 
ўрганилди.
Тупроқда органик моддани бошқаришга йўнал-
тирилган ғўза – кузги буғдой экинлари тизимида 
бўлимда ишлаб чиқилган тупроқни органик мод-
дага бойитишга доир агротехнологиялар тизими-
ни юритиш бўйича махсус дала тажриба тадқиқот 
ишлари Қашқадарё вилояти бўз минтақаси
тупроқлари шароитида олиб борилди. Дала
тажриба-тадқиқот ишлари орқали тупроқни 
органик моддага бойитишга доир ечимлар шу
тупроқлар учун тадбиқ қилинди. (Маълумотлар 
С.Очилов диссертацияси (2019) да келтирилган).
Олинган натижалар: Қашқадарё ҳавзаси асосий 
суғориладиган тупроқларининг гумусли ҳолати 

---