Ilmiy jurnal issn 2181 0826 №2/2022 tuproqshunoslik va agrokimyo s oil science and agrochemistry taтi est

КА-7-005 «Ноанъ-
анавий маъдан хомашёларни қўллаб ғўза 
парваришлаганда тупроқнинг асосий хосса-
ларига ҳамда микроэлементлар таркибига 
таъсирини ўрганиш» амалий лойиҳаси ПСУЕ-
ИТИ билан ҳамкорликда 2012-2014 йилларда ба-
жарилди. (Лойиҳа раҳбари: М.Тошқўзиев, масъул 
бажарувчилар: М.Тошқўзиев, А.А.Каримбердиева
Т.Бердиев, М.Халкузиева, С.Очилов, С.Уралова,
Г. Султанова).
Тошкент вилояти суғориладиган типик бўз ва 
Сурхондарё вилояти тақир-ўтлоқи тупроқларида 
макро ва микроэлементлар манбаи бўлган но- 
аньавий хомашёларни ғўза экинида минерал ўғит-
лар меъёрини 25% га камайтириб 3 йил давомида 
олиб борилган тажрибаларда тупроқда ўсимли-
клар ўзлаштира оладиган минерал азот шакллари 
ва фосфор миқдори ғўза вегетацияси давомида 
1,2-1,3 баравар, калий миқдори 1,1-1,4 баравар 
ортиши, микроэлементлардан мис, рух, марганец, 
борни миқдори дастлабки йилларда тупроқда ор-
тиши ва ғўза вегетацияси охирида унинг орган-
ларида тўпланиши аниқланди. Тадқиқотлар асо-
сида ноанъанавий агрорудаларнинг энг самарали 
турлари аниқланиб, уларни экинлар учун озиқа 
манбаи сифатида фойдаланиш мумкинлиги ва 
қўллаш муддати 3 йилда бир марта бўлишлигини 
илмий томони асослаб берилди.
Ноанъанавий минерал хомашёлардан бойитил-
ган кўмир чиқиндилари ва уларнинг таркибига 
фосфоритлар қўшилган хили, қайта ишланган 
ёнувчи сланцлар ҳамда Чимқўрғон, Туябўғиз 
сув омборлари минерал лойқаларининг минерал 
ўғитлар меъёрини 25% га камайтириб 4000-5000 
кг/га ҳисобида ғўза экинида қўллаш самарали 
бўлиб, уларни фермер хўжаликлари шароитида 
дала синовларидан ўтказиш тавсия этилди.
Ғўза экинида ноанъанавий маъдан хомашёлари-
ни меъёри 25% га камайтирилган минерал ўғит-
лар билан бирга тупроққа қўлланиши натижасида 
ўсимликлар осон ўзлаштира оладиган ҳаракатчан 
озиқа моддалари ва микроэлементлар миқдори-
нинг ортиши, тупроқ ҳолатини яхшиланиши ва 
минерал ўғитлар сарфини камайиши ҳисобига 
иқтисодий самарадорлик ортишига эришилди. 
Ҳисобот даврида халқаро ва республика илмий- 
амалий конференцияларида қатнашиб, 10 та 
илмий мақола чоп этилди.