Ilmiy jurnal issn 2181 0826 №2/2022 tuproqshunoslik va agrokimyo s oil science and agrochemistry taтi est

воҳаси суғориладиган тупроқларининг унум-
дорлигини ошириш, мелиоратив ҳолатини ях-
шилашга йўналтирилган самарадор агротех-
нологияларни ишлаб чиқиш» ҳамда КА-07-005 
«Ноанъанавий маъдан хомашёларни қўллаб 
ғўза парваришлаганда тупроқнинг асосий хос-
саларига ҳамда микроэлементлар таркибига 
таъсирини ўрганиш» лойиҳаларига доир 2 та 
лойиҳа ишлари амалга оширилди [10,11]. 
1.КХА-7-004 «Мирзачўл воҳаси суғорилади-
ган тупроқларининг унумдорлигини ошириш, 
мелиоратив ҳолатини яхшилашга йўнал-
тирилган самарадор агротехнологияларни 
ишлаб чиқиш» номли (2012-2014 й) амалий
лойиҳа доирасида тадқиқот ишлари олиб борил-
ди. (Лойиҳа раҳбари: М.Тошқўзиев, масъул бажа-
рувчилар: М.Тошқўзиев, А.Шербеков, Т.Бердиев, 
С.Очилов, Д.Юнусова, С.Уралова ва б.) 
Мирзачўл ҳудуди Сирдарё ва Жиззах вилоятла-
ри суғориладиган тупроқларининг 72 фоизида гу-
мус миқдори 1 фоизгача бўлиб, 32 фоизида унинг 
миқдори 1,1-1,6 фоиз атрофида, сингдириш сиғи-
ми юқори эмас, 7-15 мг-экв. 100г. тупроқда, кўп-
гина ҳолларда сингдирилган кальцийни улушини 
камайиши ҳисобига магнийнинг улуши ортиши, 
тупроқлар шўрланишига боғлиқ ҳолда кучсиз 
шўртобланиш жараёни содир бўлиши аниқлан-
ди. Натижалар асосида тупроқлар ҳолатини ях-
шилашга йўналтирилган агротехналогияларни
қўллаш зарурлиги илмий асосланди.
Сирдарё вилояти Боёвут тумани «Гараша» фер-
мер хўжалиги кучсиз шўрланган ўтлоқи-бўз
тупроқларида 3 йил давомида турли хил органик 
ўғитлар минерал ўғитлар меъёрини 30-40% га 
камайтириб асосий ва такрорий оралиқ экинла-
рида қўллаб олиб борилган агротехнологиялар 
натижасида тупроқлар шўрсизланиб, унинг тар-
кибида гумус, озиқа моддаларининг ҳаракатчан 
шакллари миқдорининг ортиши, экинларнинг 
ўсиши, ривожланиши яхшиланиб бориши ҳисоби-
га уларнинг ҳосилдорлигига ижобий таъсир қи-
лиши аниқланди. 
Сирдарё вилояти Боёвут-2 ва Боёвут-3 мавзела-
ридаги 2 та фермер хўжалигида кучсиз ва ўртача 
шўрланган тупроқларда уларни мелиоратив ҳола-
тини яхшилаш, унумдорлигини тиклаш, экинлар 
ҳосилдорлигини оширишга доир ишлаб чиқариш 
дала синовлари ўтказилиб, жорий этиш бўйича 
тавсиялар берилди.
Бўлимда ишлаб чиқилган агротехнологияни қўл-
лаш орқали яъни, «ғўза-ғалла» экинлари тизмида 
экинларни навбатлаб экиш, юқори миқдорда (20-
30 т/га) органик ўғитлар фонида минерал ўғитлар 
меъёрини 30-40% га камайтириш, экинлар ҳо-
силдорлигини (ғўзада 2-6,6 ц/га, кузги буғдойда 
5,9-11,6 ц/га) ортиши, тупроқларнинг хоссалари-
ни, мелиоратив ҳолатини яхшиланиши ҳисобига 
иқтисодий самарадорлик ортишига эришилди.
Олинган маълумотлар асосида кучсиз ва ўртача 
шўрланган тупроқлар ҳолатини яхшилаш, орга-
ник моддага бойитиш орқали «ғўза-ғалла» экин-
лари етиштиришда тупроқ унумдорлиги, экинлар 

---

60
ISSN 2181 - 0826
2/2022йил
ҳосилдорлигини оширишга доир агротехнологи-
яларни тупроқ шароитини ҳисобга олган ҳолда 
фермер хўжалигида кенг майдонда синаш на-
тижалари асосида тавсиялар ишлаб чиқилди ва 
жорий қилиш таклифлари берилди. Ҳисобот дав-
рида халқаро ва республика илмий-амалий кон-
ференцияларида қатнашиб, 11 та илмий мақола 
чоп этилди.
Яна бир амалий тадқиқот