Ilmiy jurnal
Download 5.39 Mb. Pdf ko'rish
|
psixologiya 1 son 2023
- Bu sahifa navigatsiya:
- Sinaluvlarda tushunchalar shakllanishiga psixik tayyorliklarining korrelyatsiya koeffitsiyentlari
- Izoh: *r≤0,05; **r≤0,01
|
https://buxdu.uz № 1, 2023 “PSIXOLOGIYA” ILMIY JURNAL * НАУЧНЫЙЖУРНАЛ * SCIENTIFIC JOURNAL 148 3-jadval Sinaluvlarda tushunchalar shakllanishiga psixik tayyorliklarining korrelyatsiya koeffitsiyentlari (umumiy natija) № Metodikalar Pikt og ram m a Murakkab analog iya T ushun chal a r- n i taqq os lash Muhi m be lgi lar ini aj ra ti sh ko„r sat ish Mant iqiy ta fakk ur O rt iqch asi n i o„ chi ri sh 1. Piktogramma 1 0,138 0,278** - 0,026 0,072 0,122 2. Murakkab analogiya 1 0,193 0,185 0,243* 0,231* 3. Tushunchalarni taqqoslash 1 0,079 0,289** 0,199* 4. Muhim belgilarini ajratib ko‗rsatish 1 0,261** 0,370** 5. Mantiqiy tafakkur 1 0,495** 6. Ortiqchasini o‗chirish 1 Izoh: *r≤0,05; **r≤0,01 Sinaluvchilar emperik natijalarining umumiy qiymatlari o‗rtacha arifmetik qiymatdan yuqori ko‗rsatkichlarni aks ettirayotganligi tushunchalarning shakllanishiga qobiliyatli subyektlar yetarlicha ekanligini anglatadi. Bunda tushunchalar shakllanishida yigit-qizlarning psixik imkoniyatlari mavjud deyishga nisbiy asos bor. Ushbu asosli fikrning tasdig‗ini metodika qiymatlarining mazmuniy bog‗liqligini o‗rganish orqali sharhlashga harakat qilinadi. Metodika qiymatlari o‗rtasidagi ichki aloqalar sinaluvchilarda tushunchalarning shakllanishiga qobiliyatlari qaysi xususiyatlar o‗rtasida yetarlicha bog‗lanish va qaysilarida esa tarkib toptirish zarurligini tasdiqlaydi. Sinaluvchilarning metodikalar bo‗yicha miqdoriy qiymatlarini umumiy va xususiy holdagi qiymatlari sharhlanadi. Respondentlarning metodikalar bo‗yicha miqdoriy qiymatlariga ko‗ra axborotlarni esga olib qolishga tayyorliklari tushunchalarni taqqoslash metodikasi o‗rtasida ahamiyatli bog‗lanish mavjudligi aniqlandi – r = 0,278, r≤0,01. Korrelyatsion ahamiyatli ko‗rsatkichlar qatnashchilarning xotiralari tushunchalarning shakllanishida ularning o‗xshashlik va farqli jihatlarini ajratishga tayanishlari yordam berishi ham mumkin. Ikkinchi bir jihatida tushunchalardagi o‗xshashlik va farqlar xotira bilan tafakkurning assotsiativ nazariyasi ta‘limotlariga ham bog‗liqdir. Respodentlar bilimlarni o‗zlashtirish jarayonida xotiraning ahamiyati muhimligini tadqiqot natijalari yana bir bor tasdiqlanmoqda. Sinaluvchilarning miqdoriy qiymatlari o‗rtasidagi ahamiyatli ko‗rsatkichlarning yana bir ko‗rinishi ―Murakkab analogiya‖ va ―Ortiqchasini o‗chiring‖ metodikalari o‗rtasida kuzatildi. Metodikalar o‗rtasidagi ahamiyatli ko‗rsatkichlar shaxslarning tushunchalarni o‗zlashtirishida murakkab analogiya qonunlariga tayanish qobiliyatlarini rivojlantirish sababli ta‘lim jarayonida mantiqiy tafakkurni – r = 0,243, r≤0,05 va predmet va voqea-hodisalarni umumlashtirish, sabab va oqibat bog‗lanishlarini farqlash ko‗nikmalariga ega bo‗lishlari – r = 0,231, r≤0,05 ni izohlaydi. Sinaluvchilarning ahamiyatli qiymatlarining yana bir ko‗rinishi ―Tushunchalarni taqqoslash‖ bilan ―Mantiqiy tafakkur‖ – r = 0,289, r≤0,01 va ―Ortiqchasini o‗chiring‖ metodikalari – r = 0,199, r≤0,05 o‗rtasida ekan. Respondentlarning qiymatlari tushunchalarni taqqoslash, ya‘ni tafakkurning analiz, sintez va taqqoslash singari muhim operatsiyalarining shakllanishi orqali bir necha predmetlar o‗rtasidagi bog‗liqliklar va tafovutlarni aniqlash yordamida konkret tafakkurning shakllanishiga erishish mumkindir. Bunday holat yuridik tushunchalarning shakllanishi jarayonida sinaluvchilarda ancha qo‗l keladi va ta‘lim jarayonida bilimlarni o‗zlashtirishlariga ko‗maklashadi. Respondentlarning ―Muhim belgilarini ajrating‖ metodikasi bilan ―Mantiqiy tafakkur‖ – r = 0,261, r≤0,01 va ―Ortiqchasini o‗chiring‖ metodikalari – r = 0,370, r≤0,01 o‗rtasida ham aniqlandi. Ular predmet va voqea-hodisalar o‗rtasidagi muhim belgilarni ajrata olishlari tufayli abstrakt-mantiqiy mulohazalashga erishar ekanlar va tushunchalarning mavhum tomonlarini ko‗rishga moyil bo‗lib borishlarini bildiradi. Sinaluvchi tushunchalarning muhim belgilarini ajrata olish qobiliyatini rivojlantirish oqibatida mantiqiy tafakkuri va sabab-oqibat tamoyiliga ko‗ra voqea-hodisalarni tushunishga erishishlariga imkon tug‗iladi. https://buxdu.uz |
