“index”mchj

 
3-rasm. Marketingning kompaniyaning strategik boshqaruv 
operatsiyalaridagi roli.  
4
Yuqorida strategik marketingning kompaniyaning boshqa asosiy 
funksiyalariga nisbatan olingan turli bosqichlari ko‘rsatilgan. Tovarni bozorning 
o‘z-o‘ziga “tortayotganligi” yoki tovarning bozorga texnologik jihatdan 
“kiritalyotganligidan” qat’iy nazar, tovar o‘zining iqtisodiy va tijorat ahamiyatini 
baholash maqsadida strategik marketing nazoratidan o‘tishi kerak. Tadqiqotlar va 
ishlanmalar xizmatlari, ishlab chiqarish va strategik marketing o‘rtasidagi 
muvofiqlik bu o‘rinda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Tovar uchun bozor tanlash shu 
muvofiqlikning natijasi bo‘lib, ishlab chiqarish quvvatlarini belgilash va 
investitsion qarorlar qilish uchun zamin yaratadi va, binobarin, kompaniyaning 
butun moliyaviy tuzilmasining muvozanatda bo‘lishini ta’minlashda g‘oyatda 
muhimdir. 
Aniqlangan tovar bozorlari iqtisodiy imkoniyatlarni ifodalaydi, endi ularning 
jalb qiluvchanligini baholash kerak. Tovar bozorining jalb qiluvchanligi miqdoriy 
jihatdan bozor salohiyati tushunchasi bilan o‘lchanadi, dinamik jihatdan esa 
o‘zining mavjud bo‘lish muddati bilan yoki hayot sikli bilan xarakterlanadi.
Bozor 
Labaratoriya 
Strategik 
marketing 
TADQIQOTLAR VA 
ISHLANMALAR 
Savdo bo’yicha 
maqsadlar 
Tovar bozorlarini 
tanlash 
Ishlab chiqarish 
dasturi 
ISHLAB 
CHIQARISH 
MARKETING 
Operatsion 
marketing 
Savdo hajmi
Marketing 
harajatlari 
MOLIYAVIY 
MABLAG’LAR 
Investitsiyalar 
dasturi 
Joriy xarajatlar
Investitsiyalash 
Moliyaviy hisobot 
 Ergashxodjaeva Sh.J. Strategik marketing-2. –T.:TDIU, 2014.54-bet.
4
21

---

Muayyan kompaniya uchun tovar bozorining jalb etuvchanligi uning 
raqobatbardoshligiga, boshqacha qilib aytganda, haridorlarning ehtiyojlarini 
raqiblariga qaraganda yaxshiroq qondira olish qobiliyatiga bog‘liq.
Kompaniyaning raqobatbardoshligi uning raqobatli ustunlikka ega bo‘lishi 
yoki uning raqiblaridan ajralib turuvchi sifatlari tuvayli yohud harajatlar bo‘yicha 
afzallik beruvchi yuqori ishlab chiqarish samaradorligi tufayli mavjud bo‘ladi. 
Shunday qilib, strategik marketingning roli kompaniyani manfaatli iqtisodiy 
imkoniyatlarga yo‘naltirish, ya’ni uning “nou-xau” va resurslariga mos keladigan, 
uning o‘sish va rentabellik salohiyatini ta’minlovchi imkoniyatlarga 
yo‘naltirishdan iborat. Strategik marketing jarayoni o‘rta va uzoq muddatli 
istiqbollarga egadir. Uning vazifasi kompaniyaning missiyasini aniqlash, 
maqsadlarni belgilash, o‘sish strategiyasini ishlab chiqish va tovar portfelining 
muvozanatlangan tuzilmasini ta’minlashdan iboratdir. 
Tovarni siljitishga sarflangan marketing xarajatlarini ayirib tashlagandan 
keyin hosil bo‘ladi. Ushbu daromad kompaniya uchun tovar bozoriga kiritgan 
hissa bo‘lib hisoblanadi.
Xulosa qilib shuniday fikrga kelamiz, strategiyani ishlab chiqish va amalga 
oshirish og’ir jarayon hisoblanib, menejerlardan turli xil harakatlarni talab qiladi. 
Strategik menejmentga doimiy etarlicha e’tibor berish strategiyani 
takomillashtirish zaruriyatidir. Uni amalga oshirish usullarini yangilash 
strategiyaning sifati, samaradorligini oshirish har bir xodimdan talab qilinadi. 
Boshqaruv apparati strukturasiga asosiy talab uning operativligidadir. Apparat 
strukturasi shunchalik darajada egiluvchan va oddiy bo’lishi kerakki boshqaruv 
sistemasida qaror qabul qilish va uni amalga oshirish kerak. Operativlik bilan 
faoliyat yurgizishning ishonchliligiga bog’liqdir. Bu degani boshqaruv apparati 
axborot o’zatishning to’griligiga kafolat berish o’zatilayotgan ma'lumotlarning 
buszilishiga yo’l qo’ymasligi kerak, 
boshqaruv sistemasida aloqaning 
22

---

o’zluksizligini ta’minlash kerak.
Apparat strukturasi boshqaruv iqtisodini ta’minlashi kerak. Buning ma'nosi 
shundaki, boshqaruvdan keladigan samara boshqaruv apparatiga bo’lgan 
xarajatlarning minimalligi orqali erishilsin.
Apparat strukturasiga ishlab chiqarish xarakterining o’zi, uning tarmoqli 
xususiyatlari (ishlab chiqarilayotgan maxsulot tarkibi, tayyorlash texnologiyasi, 
ishlab chiqarish masshtabi va tipi, texnik jixozlanganlik va mehnat jarayoni 
darajasi va boshqalar), shuningdek boshqaruv ishining mexanizatsiyalanganligi va 
avtomattlashganligi darajasi ishchilar malakasi, ular mehnatining samaradorligi 
buysunuvchilar soni va boshqaruvchi tomonidan ularni nazorat qila olish 
imkoniyatlari o’rtasidagi bog’liqlik ta'sir ko’rsatadi.