Informatika va axborot

3. Ilovalarda o‘zgaruvchilardan foydalanish. 
Oxirgi ikki satr juda 
murakkab ko‘rinishga ega bo‘lib, ularni kiritishda xato o‘tkazib yuborish 
hech gap emas. Sharning hajmi va sfera yuzasi 
; 
formulalar bilan hisoblanishini inobatga olsak, yuqoridagi formulalar 
rostdan ham g‘aliz chiqqanligi yaqqol ko‘rinib qoladi. 
Bu kamchilikni bartaraf qilishning yo‘li bormi? Albatta bor. Buning 
uchun 
qo‘shimcha 
o‘zgaruvchilardan foydalanish kerak bo‘ladi. 
O‘zgaruvchilar dastur matniga qanday kiritilishini eslash uchun dastur kodi 
oynasi va undagi dastur matni bilan yaqindan tanishib chiqamiz.
4. Butun sonlar yig‘indisi ilovasi. 
va 
butun sonlar berilgan 
bo‘lsin. Ular va ular orasidagi barcha butun sonlar yig‘indisini topadigan 
ilova yaratamiz. Buning uchun yangi ilova yaratamiz va unga uchta 
Label
, 
ikkita 
Edit
va bitta 
Button
obyektini joylaymiz. Ularning joylashishi va 
xossalari quyidagi rasmda berilgan. 
Sonlar yig‘indisini hisoblash 
Button1
tugmasini bosganda amalga 
oshadi. Uni ilovaga kiritish uchun bu tugmani ikki marta bosamiz. Natijada 
ekranda dastur matni oynasi paydo bo‘ladi. undagi yozuvlar bilan 
tanishaylik: 
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); 
begin end; 
Bu Paskal tilida yozilgan oddiy protsedura bo‘lib, hozircha u bo‘sh. 
Demak, biz ilova oynasi 
Form1
ga joylangan 
Button1
ni bosganimizda ilova 
boshqaruvni 
TForm1.Button1Click
nomli protseduraga o‘tkazar ekan. Bu 
protseduraga u qilishi kerak bo‘lgan ishni bajaradigan operatorlarni 
kiritamiz: protseduraning to‘liq ko‘rinishi quyida keltirilgan:
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); 
var i,m,n,s:integer; 

---

109 
begin 
m:=Strtoint(Edit1.Text); 
n:=Strtoint(Edit2.Text); 
s:=0; for i:=m to n do s:=s+i; 
Label3.Caption:='Yig‘'indi: '+Inttostr(s); end; 
Protseduraning ikkinchi satrida var operatori yordamida to‘rtta butun 
son turidagi o‘zgaruvchi tavsiflangan. Uchinchi satrdan protseduraning 
tanasi boshlanadi. Unda bajariluvchi operatorlar joylashgan bo‘ladi. 
to‘rtinchi satrda 
Edit1
maydonchasiga kiritilgan son butun son turiga 
aylantirilib, m o‘zgaruvchiga beriladi. Beshinchi satrda 
Edit2
ga kiritilgan 
son n o‘zgaruvchiga beriladi.
Oltinchi satrda yig‘indi saqlanadigan o‘zgaruvchiga boshlang‘ich 
qiymat: 0 beriladi. Yettinchi satrdagi sikl kerakli yig‘indini topadi. 
Sakkizinchi satrda topilgan yig‘indining qiymatini 
Label3
orqali ilova 
oynasiga chiqaradi. To‘qqizinchi satrdagi operator protsedura tugaganini 
bildiradi. 
Ilovani ishga tushirib uning ishini kuzatamiz.