Inklyuziv va maxsus taʼlim izohli lugʻot

Darsga qo‘yiladigan talablar —
shakllantirish, ijtimoiy hayotda o‘z o‘rnini to_Pa olishlariga imkon beruvchi ko‘nikma _Va malakalarni shakllantirishni, korreksi_0n. rivojlantiruvchi maqsad alohida yordam_ga muhtoj
hamda noan'anviy: dars-ertak, dars-sayohat dars-seminar, dars-auksion, loyihalar bil_an ishlash kabi darslar o‘tkaziladi.
Наг bir darsga maqsad qo‘yish muhim ahamiyat kasb etadi. Maxsus maktab, maktab- internatlarda o‘tiluvchi har qanday dars oldiga ta’limiy, tarbiyaviy, korreksion-rivojlantiruvchi maqsad qo‘yiladi. Ta’limiy maqsad
o‘quvchilarni o‘quv dasturi hajmidagi nazariy bilim va amaliy koTiikmalar bilan
qurollantirishni, tarbiyaviy maqsad o‘quvchilarni milliy istiqlol ruhida tarbiyalash, ularning shaxsiy axloqiy sifatlarini shakllantirish, ijtimoiy hayotda o‘z o‘mini topa olishlariga imkon beruvchi ko‘nikma va malakalarni shakllantirishni, korreksion- rivojlantiruvchi maqsad alohida yordamga muhtoj bo‘lgan bolalar birlamchi muammolari oqibatida yuzaga keluvchi ikkilamchi muammolarni bartaraf etishni nazarda tutadi. O‘qituvchi dars oldiga qo‘yilgan maqsadlardan kelib chiqqan holda belgilangan vazifalarni uyg‘un holda hal ctib borishi lozim.
Maxsus maktab, maktab-internatlarida olib boriluvchi har qanday dars pedagogic psixologik, gigiyenik, tashkiliy talablarga javob berishi lozim.
Darslar 0‘qitishning umumdidaktik xos bo'lgan tamoyilla_{ridan keIib} X ° ^Zlga ₽—_gik
-harbir dars aniq belgil_{angan mayzu} vazifalarga ega bo‘lishi;

• 
  darsning mavzusi uning vazifalariga mos ilmiylikka yo‘naltirilgan bo‘lishi va xuddi shuningdek, o‘quvchilarga tushunarli, hayot bilan chambarchas bog‘liq bo'lishi, individual va tabaqalangan holda yondashuv talablariga mos bo^clishi;
  
• 
  darsning vazifalari hamda o‘quv jarayonining bosqichlari dasturiy talablardan, shuningdek, sinf o‘quvchilarining umumiy va nutqiy rivojianish darajasidan kelib chiqqan holda belgilanishi;
  
• 
  dars jarayonida qo‘llaniluvchi metod va usullar o‘quvchilarning yosh xususiyatlariga mos boMishi, ularning ikkilamchi muammolarini bartaraf etish, umumiy rivojlanishlarini ta’minlash va ijtimoiy me’yorlarni egallashga xizmat qilishi lozim,
  
• 
  sinf o'quvchilarining bilish faohyatlarmi faollashtirishga yo‘naltirilgan ish usullandan mohirona va o‘rinli foydalanishning old.ndan loyihalashtirib qo'yilishi;
  

. bar bir darsda o‘quvchilar borilayotgan bilim, ko‘nikma va malakalammg sifati nazorat qilib borilishi; _ivoj]_anish

• 
  " ^^damg\l^t0J chU ^h°‘^da xususiyatlandan кепо
  

ko‘rsatmalilik, ko^gazmalilik, amaliy jarayoniga alohida e’tibor qaratish;
- darsga oid bilim, ko‘nikma va malakalarning o‘quvchilar so‘zlashuv nutqini muloqot quroli sifatida shakllantirish zamirida egallanishi;
-darslarda nutqning turli-tuman shakllaridan foydalanish (bunda qaysi nutq shaklining etakchi bo‘lishi bosqich talablaridan, shuningdek, sinf o‘quvchilarining umumiy va nutqiy rivojlanishlaridan kelib chiqqan holda belgilanadi);
-eshitish qoldig‘ini rivojlantirish, labdan o‘qish malakasini shakllantirish ishlariga alohida e’tibor qaratish (kar va zaif eshituvchi bolalar maktab-internatlarida);
-alohida yordamga muhtoj bolalar rivojlanish xususiyatlaridan kelib chiqqan holda doskada bajariladigan ishga ajratilgan vaqt taqsimotiga jiddiy ahamiyat qaratish;
-o‘quvchilar ko‘rish o‘tkirliklari pasayishining oldini olish maqsadida namoyish qilinuvchi rasm va namunalar oMchamlarini mos ravishda
tanlash;
-darsda qo‘llanuvchi so‘z va iboralar kartochkalarda ko‘k rangda, bosma harflarda berilishi (qizil, och yashil, pushti va shu kabi ranglar bolalar toliqishlarini keltirib chiqarish bilan bir qatorda ko‘rish o‘tkirligining pasayishi kabi asoratlarga ham olib kelishi mumkin) lozim.
Dars samaradorligi ko‘p jihatdan o‘qituvchining o‘z o‘quvchilari rivojlanish
(psixologik) xususiyatlari haqida ma’lumotga ega bo‘lishiga bog‘liq bo‘lib, o‘qituvchi doimo har bir darsni rejalashtirish va olib borishda o‘z 0‘quvchilarining idroki, diqqati, xotirasi, tasawuri kabi xususiyatlami nazardan chetda qoldirmasligi lozim. O‘z o‘quvchilarining ruhiy jarayonlari haqida aniq ma’lumotga ega bo‘lish o‘qituvchiga ishning samarali shakl va metodlarini tanlashda katta yordam ko‘rsatadi.
Jismoniy yoki aqliy rivojlanishida muammosi bo‘lgan bolalar nazariy bilim, ko‘nikma va malakalarni egallashda o‘ta qiyinchiliklarni
boshdan kechiradilar. O‘qituvchining bolalarga
bo‘lgan iliq munosabati, mohirona qo‘llab- quwatlashi, muloqot o‘rnata olishi o‘quvchilarda nafaqat darslarda faol ishtirok eta olishlarini uyg‘otadi, balki ulardagi o‘z imkoniyatlariga ishonchni, ya'ni optimistik ruhiyatlarini yuzaga keltiradi.
O‘quvchilar ishchanlik qobiliyatining holati darslarda gigiyenik talablarga qay darajada rioya qilinishiga bog‘liq sanaladi. Ya'ni har bir darsda quyidagi gigiyenik talablarga rioya


talab darajasidagi ranglarda
qilinishi muhim: -sinf devorlarining
bo‘yalishi;
-sinf xonasining me’yordagi yorug‘likka ega bo‘lishi;
-sinf xonasini darsdan oldin va darslai o‘rtasidagi tanaffuslarda shamollatib turilishi, -bolalar toliqishining oldini olish maqsadida faoliyatning turli-tuman ko‘rimshlaridan
foydalanish;
-dam olish daqiqalarini o‘tkazib turish;
-darslar o‘rtasida majburiy tanafTuslarga rioy_a qilinishi lozim. Ba'zi o‘qituvchilar o‘quvchilarning o‘quv materialini ajratilg_an vaqt mobaynida egallay olmasliklari sababli tanaHus vaqtida ham ular bilan shug‘ullanishga harakat qiladilar. Bu esa o‘z navbatida, bolalarning nafaqat avvalgi o‘quv soati materialini, balki keyingi dars materialini ham o‘zlashtira olmasliklariga sabab bo‘lishi mumkin va h.
Darsning samaradorligi, shuningdek, o‘tkaziladigan o‘quv xonasining holati, uning zaruriy jihoz va uskunalar, korreksiyani amalga oshirish imkonini beruvchi apparatura va texnik vositalar, ko‘rgazmali va didaktik materiallarning shayligiga ham bog‘liq hisoblanadi. Bo‘lib o‘tadigan darsga texnik vositalar (masalan kar va zaif eshituvchi bolalar maktablarida ovozkuchaytirgich, ko‘zi ojiz bolalar maktablarida turli ko‘rish o‘tkirligini kuchaytiruvchi lupa va b.) va boshqa uskunalarining tayyorligi bir kun avval (yoki darsdan kamida bir soat avval) tekshirib ko‘rilishi, nosozliklar esa bartaraf etib qo‘yilishi lozim. Ushbu imkon mavjud bo‘lmagan sharoitlarda o'qituvchi dars mobaynida birlamchi muammoni
kompensatsiyalash (masalan: eshitish
apparatining o‘rnini bosish maqsadida labdan o'qishga c’tibor qaratish, lupalar 0‘niiga

	paypaslashga tayanish va h > u ko‘rishi lozim. ^choralarini