Inklyuziv va maxsus taʼlim izohli lugʻot

pislaliya -
yunoncha dis — buzilich
yuklama, 1_аЦ_уа ~ _nut **,^nosini bildiruvchi talaffiizning buzilislA , ³ⁿ °'^{lngan bo}‘lib, ning ikki _{xil S}ha_k!itaX^{n0Smi D}- D. va funksional D. Periferik ^°^rganik^
ynz beradigan anatomik


ко‘га D. ning quyidagi turlari
hosil bo lgan talaffuz kamchiliklari mexanik (organi_k) D. deyiladi. Mexanik D. ning quyidagi turlari farqlanadi: rinolaliya (qarang: rinolaliya), progeniya (qarang: progeniya), prognatiya (qarang: prognatiya), yon ochiq prikus (qarang: prikus), oldi ochiq prikus (qarang: prikus). Mexanik D. tug‘ma yoki hayot davomida orttirilgan bo‘lishi mumkin. Funksional D. neytrodinamik jarayonning buzilishi natijasida hosil bo‘ladi. Oilada ikki tillilik, somatik holatlar, nutqiy taraqqiyotning noto‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi natijasida funksional D. vujudga keladi. Tovushlarning buzib talaffuz etilishiga
ajratiladi: sigmatizm (qarang: sigmatizim), rotatsizm (qarang: rotatsizm), lambdatsizm (qarang: lambatsizm), kappatsizm (qarang: kappatsizm), yotatsizm (qarang: yotatsizm), jaranglanish nuqsoni (qarang: jaranglanish nuqsoni). Tovushlar ustida ishlash tizimiga asoslanib (qarang: towMer ustida ishlash),^ logopedlar tomonidan bartaraf etiladi. • ' »
bifgalikda o'qish va yozish kamchd^ kuzatilsa, tovushlar anahzi, fonema 4^ rivojlantirish, lug‘at ^boyJ'^™ yuzasidan
grammatik qurihshini о zl ham ishlar olib boriladi.

Disleksiya -
yunoncha dis - buzilish ma’nosini bildiruvcb* yuklama, lego - o‘qiyman so‘zidan oli_nga^ bo^£lib, bosh miya yarim sharlari qobig^ . ba'zi nerv markazlarining zararlanishi etarli rivojlanmaganligi natijasida jarayonining, ayni vaqtda yozuvning h_ani buzilishi ma’nosini bildiradi. D. ning quyidagi turlari ajratiladi: a) fonematik D. fonematik eshitish qobiliyatining (tovushlarni bir-biridan farqlash, fonematik analiz va sintezning) rivojlanmay qolganligi sababli vujudga keladi. D. ning bu shaklida bolalar bir necha yil davomida to‘g‘ri o‘qishni o‘zlashtira olmaydilar. Ayrim harflarni qiyinchilik bilan o‘zlashtirsalarda, bo‘g‘inlab o‘qiy olmaydilar
yoki o‘qish paytida qo‘pol xatolarga yo‘l qo‘yadilar; b) optikD. ko‘rish analizi, sinteziva fazoviy tasawurlaming shakllanmaganligi. Optik D. da harf va tovush o‘rtasidagi bog‘lanish buzilgan bo'ladi, yozilishi jihatdan o‘xshash harflar (masalan: m - n, 1 - t, b - d va h.) almashtiriladi; v) semantik D. nutqning leksik-grammatik tomoni rivojlanmaganligi tufayli o‘qilgan matnni idrok qilolmaslik va qayta aytib berolmaslikdan iborat; g) agrammatik D. nutqning grammatik buzilishi natijasida sodir bo‘ladi; d) taktil D. ko‘zi ojiz bolalarda kuzatiladi; e) mnestik D. mnestik jarayonlarning buzilishi tufayli kelib chiqadi.
D. ni bartaraf etishda logopedik ish usullari uning turiga qarab tanlanadi.