Innovaciyalar ministirligi

7-súwret. Rishta.
Tiykarǵı profilaktika sharası termik yamasa basqa islewden ótpegen pataslanǵan taza suwdan paydalanbaw bolıp tabıladı.
Adam ishindegi gelmint turmısı dawamında iyesi hesh qanday patologikalıq ózgerislerdi sezbeydi. Shama menen bir jıl dawamında bir kisi onıń ishinde qurt payda bolıwına guman etpeydi. Kesellengen adamlarda tómendegi belgiler payda boladı:
- allergik teri áspileri;
- bronxial astma belgileri;
- as qazan -ishek traktınıń aynıwı (diareya, qusıw);
- limfa túyinleriniń isiwi;
- ayaqlarda buwınlardıń ısıp ketiwi.
Eger qurt teriniń astında ólip qalsa, ol jaǵdayda bul awır aqıbetlerge alıp keledi. Mısalı, nawqasda bulshıq et átirapiyasi, ankiloz, tómengi ekstremitalardıń deformatsiyasi rawajlanadı. Usı waqıtta insan denesi júdá ázilenedi, bul bolsa hár qıylı infektsiyalardı keltirip shıǵarıwı múmkin. Geypara nawqaslar, eger olar emlenbegen bolsa, tetanozdan nabıt boladı.

3. 
   Adamlarda parazitlik etiwshi buwınayaqlılar
   

Bıyt, biytler (Anoplura, Siphunculata) — qan sorıwshı shıbın-shirkeyler toparı. Sırtqı kórinisi parxorlarga uqsap ketedi. Denesi tegis, uzınlıǵı 1-6 mm, qanatsız (8-súwret). Geypara Biytlerdıń bir jup ápiwayı kózi bar, kóbisinde kóz rawajlanbaǵan. Murti kalta, arnawlı qaltaga kirip turadı. Awız apparata sanshıp sorıwshı. Awız tesigi awdarılıp sırtqa shıǵarıw nay menen oralǵan. Nay diywalında qatar jaylasqan qıstırıp qoyıwlar járdeminde Biyt qan sorıp atırǵanda terine jabıwıp aladı. 3 jup ayaqları denesiniń 2 janına keń jayilip turadı. Barmaqlarınıń ushında qıstırıp qoyıwǵa uqsas qayırılǵan tırnaqları járdeminde kiyim yamasa shash talshıqlarına jabıwıp aladı.

8-súwret. Biyt
Urǵashı biytler óz turmısı dawamında bir neshe on danadan 300 daneǵa shekem sirke (máyek) qóyadı. Sirkesin arnawlı jabısatuǵın sekreta járdeminde kiyim yamasa shash talshıqlarına jabıwtıradı. sirkeden bir háptede jas bitler shıǵadı. Biyt shala ózgeris menen rawajlanadı, 18—20 kún yamasa odan kóbirek waqıt dawamında ulkeyedi. 300 ge jaqın túri málim. Biyt sút emiziwshi haywanlarda parazitlik etedi. Hár bir haywandıń óz biti boladı. Adamda bas biti (Pediculus humanis capites), kiyim biti (P. humanis westimenti) hám qov biti (Phthiras pubis, denediń siyrek yungli aǵzaları : qas, Kiprik, qoltıq astı, jınıslıq aǵzalar átirapında) boladı. Biytler áspili hám qaytalama súzek keselliklerin tarqatadı. Adamlar topar bolıp jasaytuǵın orınlarda (mektepler, kóp balalı shańaraqlar, áskeriy xızmet jayları) Biytlerdińtarqalıwı ushın qolay sharayat tuwıladı. Biytlewdiń aldın alıw ushın jeke gigiyena qaǵıydalarına ámel qılıw kerek.
Búrgeler (latınsha : Siphonaptera) — qan sorıwshı shıbın-shirkeyler toparı. Uzınlıǵı 1-6 mm, urǵashısı erkeginen irilew. Denesi eki tárepden kúshli qısılǵanlıgınan haywanlardıń juni hám pati arasında jeńil hám tez háreket etedi. Qanatları ekilemshi reduksiyaga ushıraǵan. Kópshilik túrleriniń bir jup ápiwayı kózi bar. Awız organı kesetuǵın, sorıwshı tipde. Ayaqları (ásirese keyingisi) jaqsı rawajlanǵan, atlawshı.