Innovatsiya-ziyo

Qo‘shimcha adabiyotlar:
7. Avloniy A. Turkiy guliston yoxud axloq. - Toshkent: 
“0 ‘qituvchi”, 1992.
8. Mahmudov N. Tilimizning tilla sandig‘i. - Toshkent: G‘afur 
G ‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa uyi, 2012.
9. Rustamiy A. Adiblar odobidan adablar. - Toshkent: 
“Ma'naviyat”, 2003.
10. A'lamova M. Nutqda aks etar bir olam boylik. - Toshkent: 
“0 ‘qituvchi”, 1989.
11. Qilichev E., Nutq madaniyati va uslubiyat asoslari. - Buxoro, 
2003.
12. Saidov U. Nutq madaniyati va notiqlik san’ati. - Toshkent: 
“Akademiya”, 2007. - B . 224.
13. Tojiyev Y., Mallaboyev М.. 0 ‘zbek nutqi madaniyati va 
uslubiyat asoslari. - Toshkent: “Iqtisodiyot”, 2006.
14. Inomxo‘jayev S. 0 ‘tmish sharq notiqligi. - Toshkent: “Bilim”, 
1972.
15. Badiiy uslub va tilning ifoda vositalari. - Samarqand, 1994.
Internet saytlari:
1. www.ziyo.net
2.www.thinsan.com
3. www. ufomm.uz
4. www. literature. uz
MADANIY NUTQ ME’YORLARI VA QOIDALARI
Reja:
1. Adabiy me’yor - madaniy nutq asosi.
2. Noadabiy nutq m e’yorlari.
3. 0 ‘zbek adabiy nutqi m e’yorlari.
39

---

Tayanch tushunchalar: me 'yor, adabiy me ’yor, noadabiy me ’yor, 
yozma nutq me ’yori, og'zaki nutq me ’yori, rasmiy me ’yorlar, norasmiy 
me ’yorlar, til me ’yori, nutq me ’yori.
Adabiy m e’yor - m adaniy nutq asosi. Nutq madaniyati haqida 
gap ketganda, qaysi so‘z va qo‘shimchalami qo‘llash to‘g ‘ri yoki 
noto‘g‘riligi, nutqimizda uchraydigan xatoliklar haqida so‘z boradi. Bu 
holat ma’liun bir mezonlar asosida baholanadi. Bu o'lchov adabiy nutq 
me ’yorlaridii.
Me’yor haqida olimlar ko‘plab fikrlami bayon etganlar. Masalan, 
S.I.Ojegov fikricha, 
me’yor - bu ijtimoiy taraqqiyot davomida 
shakllangan til birliklarining maqbulini tanlash natijasida vujudga 
kelgan, jamiyatga xizmat qiladigan foydali (to‘g ‘ri, m a’qul) til 
vositalari yig‘indisidir.” 
B.N.Golovin esa “me’yor - tilning xalq 
tomonidan o‘zaro yaxshi tushunish zarurati tufayli yaratilgan amaliy 
jihati. Bu zarurat tilning yagona shakliga erishish yo'Iida odamlarga 
biron variantni ma’qul ko‘rish, boshqasidan voz kechish istagini 
tug’diradi. Jamiyatning ana shunday yagonalikka erishish yo‘lidagi 
nntilishi bilan birgalikda til me’yori milliy adabiy tilda yuqori darajaga 
ko‘tarilib, mustahkamlanib boradi” deb yozadi.
Ko‘rinadiki, adabiy nutq m e’yori nutqda til unsurlarining 
ko‘pchilikka m a’qul bo'lgan va jamoatchilik tomonidan qabul qilingan 
variantidir. Adabiy m e’yor kategoriyasi til qurilishi, umuman, til 
taraqqiyoti bilan bog‘liq, tilda nisbiy turg‘unlik kasb etib, 
yashovchanlikka ega bo‘ldi. Davr o‘tishi bilan ijtimoiy taraqqiyot va 
madaniy saviya, milliy dunyoqarash o‘sishi natijasida m e’yor ham 
o ‘zgarib boradi. Masalan, o‘tgan asming birinchi choragida muxtoriyat,