Innovatsiyalar vazirligi termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish

4.4-§. Soya parvarishida mineral o‘g‘itlar va biologik preparatning 
samaradorligi 
V.I.Ibragimova [65; 176-178-b.] Rossiyaning janubiy qisimlarida soya 
yetishtirishning iqtisodiy samarodorligini o‘rganganda: hosildorlik 14-18 s/ga, 
soya yetishtirish uchun qilingan jami harajatlar 4220,5-7057,3 ming/rub, 1 s soya 
donini sotish bahosi 1800 rub/s, rentabellik darajasi - 48,8-79,4% bo‘lganligini 
aniqlagan. 
Surxondaryo viloyatining o‘tloqilashib borayotgan taqirsimon tuproqlari 
sharoitida mineral o’g’itlar fonida Rizovit preparatini qo’llash samaradorligi 
aniqlashda tadqiqot o‘tkazilgan 2022-2023 yillardagi soyaning davlat xarid 
narxlari hisobga olingan holda o‘tkazildi. 
Tadqiqotlarimizda mineral o’gitlar va biologik preparatga bog‘liq holda 
olingan hosildorlikka qarab 1 s don xarid narxi, 1 gektar uchun qilingan xarajatlar, 
1 gektar dan hosilidan sotilgan yalpi maxsulot qiymati, 1 s don tannarxi, 1 gektar 
dan hosilidan olingan foyda hamda rentabillik ko‘rsatkichlari aniqlandi. 
O’tloqilashib borayotgan taqirsimon tuproqlarda soya yetishtirishda mineral 
o’g’itlar va Rizovit preparatining iqtisodiy samaradorligi yuqoriligi ma’lum bo’ldi. 
Masalan, o’g’it qo’llanilmagan nazorat variantida olingan yalpi daromad 12105500 
so’m/ga ni tashkil etdi va qilingan ja’mi 13452000 so’m/ga xarajat hisobiga ko’zda 

---

74 
tutilgan foyda va rentabellikka erishilmadi. Bu albatta mineral o’g’itlar 
qo’llanilmaganligi va olingan hosil salmog’ining kamligi bilan izohlanadi.
Mineral o’g’itlarni P90K60 kg/ga fonida qo’llanilganda yalpi daromad 
19063500 so’m/ga ni tashkil etgan holda sof foyda 4921668 so’m ni tashkil etib 
rentabellik darajasi 34,8% ni tashkil etdi. 
Mineral o’g’itlarni to’liq me’yorini qo’llash soya hosildorligining rentabellik 
darajasini biroz ortishiga olib keldi. Unga ko’ra jami 14473032 so’m/ga qilingan
xarajat evaziga 20448000 so’m/ga yalpi daromadga erishilib, sof foyda qiymati 
5974968 so’m/ga ni tashkil etdi va rentabellik ko’rsatkichi 59,8% ni tashkil etdi. 

---

75