I(q-q). indd

26.
Tu’rli diametrli tutas kapillyar nayshalar suw menen tolti’ri’ldi’. Nayshalardag’i’ 
suw i’si’ti’lg’anda suw qa’ddileri parqi’ qalay wo’zgeredi?
27.
Diametrleri tu’rlishe bolg’an suwg’a tu’sirilgen kapillyar nayshadag’i’ qa’ddiler 
ayi’rmashi’li’g’i’ 2,6 sm boldi’. Sol nayshalar spirtke tu’sirilgende qaddiler 
ayi’rmashi’li’g’i’ 1 sm boldi’. Suwdi’n’ betkerimlik koeffi cientin bilgen halatta 
spirttin’ betkerimlik koeffi cientin tabi’n’.
28.
Diametri 0,5 mm bolg’an kapillyar nayshada ko’terilgen suwdi’n’ massasi’n 
tabi’n’.
29.
Bir-birinen 0,2 mm arali’qta parallel turg’an plastinkalar arasi’nda suw qalay 
ko’teriledi?
30*.
Radiusi’ 0,8 mm bolg’an uzi’n kapillyar nay suwg’a tolti’ri’li’p, vertikal 
jag’dayg’a keltirildi. Suwdi’n’ bir bo’legi to’gilip ketkennen keyin kapillyarda 
qalg’an suwdi’n’ massasi’n ani’qlan’. 
III bap. Suyi’qli’qlardag’i’ bet qubi’lislari’

---

58
33-su’wret
34-su’wret
IV bap
 
QATTI’ DENELERDIN’ 
QA’SIYETLERI
18-§. KRISTALL HA’M AMORF DENELER 
Kristall deneler 
Suyi’qli’qtan pari’qli’ tu’rde qatti’ denenin’ atom (molekula)lari’ bir-biri 
menen ku’shli baylani’sqan boladi’. Wo’lar ten’ salmaqli’q hali’nda turg’an 
jerinde ti’ni’msi’z terbelip turadi’. Awi’rli’q ku’shi atomlar arasi’ndag’i’ 
tarti’si’w ku’shin jen’e almaydi’. Qatti’ deneler wo’z ko’lemin saqlaydi’ 
ha’m wo’zinin’ formasi’na iye boladi’. 
Qatti’ deneler du’zilisine qaray kristall ha’m amorf denelerge bo’linedi.
Atom yamasa molekulalari’ hawada belgili ta’rtipli da’wirlik 
strukturani’ payda yetken qatti’ deneler kristall deneler dep 
ataladi’.
«Kristall» sozi yunanshadan ali’ng’an boli’p, «muz» degen ma’nisti 
bildiredi.
Kristall denenin’ atom (molekula)lari’ turban 
jerleri tutasti’ri’lsa, kristall reshetka payda boladi’. 
Atom (molekula)lari’ jaylasqan noqatlar kristall 
reshetkani’n’ tu’yinleri dep ataladi’. 33- ha’m 
34-su’wretlerde as duzi’ ha’m almasti’n’ kristall 
reshetkalari’ su’wretlengen.
Kristall denelerde ha’r tu’rli bag’darlarda atom 
(molekula)lar arasi’ndag’i’ arali’q birdey yemes. Ha’r 
tu’rli bag’dardag’i’ kristallar ji’lli’li’q, elektr togin 
ha’m jaqti’li’qti’ tu’rlishe wo’tkizedi.