Iqtisod 9 sinflar mavzu: tadbirkorlik sana ta’limiy maqsadi

Firma faoliyatining samaradorligi - firmaning muayyan davrda olgan foydasi miqdorining shu davrda 

sarflangan jami xarajatlari miqdoriga nisbati. 

Formula    Firma faoliyatining samaradorligini aniqlash 

%

100



TC

P

R



   Bu yerda: R - samaradorlik; 

P - foyda miqdori; TC - xarajatlar miqdori. 

 

---

Mashq ; Firma birinchi yilda 2000000 so'm xarajat qilib, 2500000 so'm daromad qildi. Ikkinchi yilda esa 

2500000 so'm xarajat qilib, 3000000 so'm daromad qildi. Qaysi yili firma faoliyatining samaradorligi yuqori 

bo'lgan? 

FIRMANING SINISHI (BANKROTLIK) 

Shunday qilib, har bir tadbirkorning eng katta muammosi aylanma mablag'ning bir laromda aylanib 

turishini ta'minlashdan, imkon bo'lsa lining miqdorini ko'paytirish va  aylanishini tezlatishdan iborat deyish 

mumkin. Lekin ko'p hollarda uzoqni ko'zlab ish itmaslik oqibatida korxona o'z aylanma mablag'idan ajralib 

qoladi. Bunday holatlarda keskin chora-tadbirlar ko'rilmasa, boshqa moliyaviy manbalar ishga solinmasa, 

korxonaning ishlab chiqarish faoliyati to'xtab qolishi mumkin. 

Ma'lumki, korxona mahsulot ishlab chiqaradimi, yo'qrni, n ma'lum xarajatlar uchun mablablag' 

sarflashga majbur. Shu bois, korxonada ishlab chiqarish jarayonining to'xtashi, vaqt o'tgan sari uning qarzga 

botishiga olib keladi. Qarzlar o'sib shu darajaga boradiki, natijada korxona bu qarzlarni to'lash imkoniyatiga 

ega bo'lmay qoladi. Bunday holatlarda korxona bankrot ("sindi") deb e'lon qilinadi. Korxonaga tegishli mol-

mulk sotuvga, odatda, moshdi savdosiga qo'yiladi. Sotishdan tushgan pullar davlal va boshqa firmalar oldidagi 

qarzlarni qoplashga ishlatiladi. 

Respublikamizda "Bankrotlik to'g'risida"gi qonun 1994- yilda qabul qilingan. Unda qarzlarini to'lashga 

qodir bo'lmagan korxonalarni "bankrot" deb e'lon qilish уо'1-yo'riqlari belgilangan. 

Korxonalar, firmalar ta'sischilar kengashi qaroriga ko'ra yoki bankrot deb e'lon qilingan taqdirda 

tugatilishi mumkin. Firmalarni tugatish firma nizomida va amaldagi qonunlarda  ko'zda tutilgan уо'1-yo'riqlar 

asosida amalga oshiriladi. Korxona tugatilayotgan paytda, uning davlat va boshqa firmalar hamda tashkilotlar 

oldidagi qarzlari to'langandan so'ng, qolgan mol-mulk va pul mablag'lari ta'sischilar o'rtasida korxona 

nizomida ko'zda tutilgan tartibda taqsimlanadi. Korxona shahar (tuman) hokimligi tomonidan tugatilishi 

haqidagi qaror chiqqandan keyingina tugatilgan hisoblanadi. 

Bankrotlik - firmaning boshqa firmalar va davlat oldidagi qarzlarni to'lay olmaslik holati.