Iqtisod moliya

sifatida iqtisodiy alohidalashuv almashuvning tovar almashuviga aylanishiga olib keladi. 
Mahsulotni erkin, o’z bilganicha ayirboshlash uchun yaratilgan mahsulotning egasi 
bo’lishi kerak, chunki o’zganing mulkini ayirboshlab bo’lmaydi. Turli mulk egalari o’rtasidagi 
ayirboshlash tovar ayirboshlash bo’ladi. Iqtisodiy alohidalashuv xususiy, guru- 
hiy, jamoa, korporativ mulk doirasida bo’lishi mumkin. Ishlab chiqarish rivojlanib borgan sari 
tovar ishlab chiqarish umumiy xarakterga ega bo’ladi.

---

Ikkala shart bir-biriga zid bo’lib, mehnat taqsimoti va uning chuqurlashuvi odamlarni bir-
biriga bog’liqligini, aloqalarini kuchaytirsa, xususiy mulkka asoslangan iqtisodiy alohidalashuv 
esa aksincha ularni bir-biridan ajratadi. Bunday sharoitda kishilar o’rtasidagi iqtisodiy aloqalar 
ayirboshlash, bozor orqali yuz beradi. Ayirboshlash orqali uning ishchtirokchilarini har biri o’z 
ehtiyojini qondirish va ishlab chiqarish faoliyatini davom ettirish imkoniga ega bo’ladi. Bozor 
iqtisodiyoti aynan tovar ishlab chiqarish vujudga kelishi bilan shakllana boshlagan. Tovar ishlab 
chiqarish rivojlanishi bilan bozor infrastrukturasi tarkib topib, u butun iqtisodiyot rivojida katta 
rol o’ynaydi. 
Tovar xo’jaligi dastlab oddiy tovar xo’jaligi shaklida, so’ngra kapitalistik tovar xo’jaligi 
shaklida amal qilgan bo’lsa, aralash iqtisodiyot sharoitida tovar xo’jaligi o’ziga xos xususiyatlari 
bilan XVI—XIX asr kapitalistik tovar xo’jaligidan tubdan farq qiladi. 
Oddiy tovar xo’jaligida ishlab chiqaruvchining o’zi ishlab chiqarish vositalarining egasi 
bo’lgan. Asosiy maqsad oila ehtiyojini qondirish edi. Bu davrda ishlab chiqarish tarqoq, mayda 
tovar ishlab chiqaruvchilardan iborat anarxik xarakterga ega bo’lib, erkin raqobatga asoslangan. 
Oddiy tovar xo’jaligi tabaqalanishining kuchayishi oqibatida kapitalistik tovar ishlab