Iqtisod moliya

Tanlovning muqobil qiymati nimani ifodalaydi? Tanlovning muqobil qiymati deb, 
tanlov natijasida voz kechilgan imkoniyatlar ichidan tanlovchi uchun eng katta naf keltiruvchi 
yoki qadrlanuvchi imkoniyatga aytiladi. Masalan:sizga kitob, daftar, flomaster kerak.Agar eng 
zaruri kitob, ikkinchi navbatda daftar, uchinchi navbatda flomaster tursin. Pulingiz kerakli 
miqdorda hammasini sotib olishga etmaydi. Kitob sotib oldingiz. Uning muqobil qiymati daftar 
bo’ladi. Bordi-yu, daftardan ko’ra flomaster zarurroq bo’lsa, u holda kitobning muqobil qiymati 
flomaster bo’ladi. Agarda har biridan ma’lum miqdorda sotib olinsa murosali tanlov bo’dadi. 
Muqobil qiymat doimiy, o’sib boruvchi, pasayib boruvchi bo’lishi mumkin. 
Ilmiy abstraktsiya usulini qo’llab, ana shu imkoniyat chegarasini ikki tur mahsulot ishlab 
chiqarish modeli asosida tahlil qilamiz. Ikki xil mahsulot-guruch va avtomobil ishlab chiqariladi 
deylik. Hamma resurslarni pulda ifodalasak, 100 birlik (100 mlrd. so’m, dollar, marka) deylik. 
Guruch etishtirish uchun 2 birlik, avtomobil ishlab chiqarish uchun 4 birlik zarur. Agarda 
guruchni X, avtomobilni Y bilan belgilasak, mavjud resurslardan foydalanib ishlab chiqarish 
mumkin bo’lgan tovarlar miqdori o’rtasidagi bog’lanish quyidagicha bo’ladi. 
2X+4Y=100 

---

1-jadval 
Mavjud resurslarni to’la ishlatish sharoitida guruch va avtomobil ishlab chiqarish 
imkoniyati chegarasi 
M u q o b i l i sh l a b ch i q a r i sh 
Mahsulot 
turlari 
A B S D E G 
guruch ( ming 
tonna ) «X» 
0 10 20 30 40 50 
avtomobil (ming 
dona) «Y» 
5 
20 15 10 
5 0 
Ko’rinib turibdiki, agarda guruch etishtirmay, faqat avtomobil ishlab chiqarsak, u 25 
mingta, faqat guruch etishtirsak 50 ming tonnaga teng bo’lar ekan. Birinchisini ishlab chiqarishni 
ko’paytirish, albatta
ikkinchisini kamayishiga olib keladi. 
1-jadval ma’lumotlari asosida grafik chizsak u quyidagi ko’rinishda (a rasm) bo’ladi.
a) 
rasm 
v) 
rasm 
Ko’rinib turibdiki, mavjud resurlardan maksimal foydalanib, turli kombinatsiyada guruch 
bilan avtomobil ishlab chiqarish mumkin ekan. 
AG chizig’ini ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig’i yoki transformatsiya egri 
chizig’i deb ataladi. Bu egri chiziq odatda qavariq shaklida (v rasm) bo’ladi. Sababi, real hayotda 
ishlab chiqaruvchilarning soni ko’p, ularning imkoniyatlari farq qiladi; ikkinchidan 
chiqariladigan mahsulotlar nihoyatda xilma-xil; uchinchidan, ko’pincha muqobil qiymat o’sib 
yoki kamayib boruvchi bo’ladi.