Iqtisod moliya

Taqsimot. Bu yaratilgan mahsulotni taqsimlashgina bo’lib qolmay u resurslar yoki ishlab 
chiqarish omillarini taqsimotini ham ifodalaydi.
Taqsimot avvalo har bir xo’jalik yurituvchi sub’ektning yaratgan mahsulotdagi hissasini 
aniqlaydi. Bu hissa eng avvalo yaratilgan mahsulot miqdori va sifatiga hamda uning 
realizatsiyasiga bog’liq. Taqsimot va ayirboshlash ishlab chiqarish bilan iste’molni shunchaki 
bog’lamaydi. Ko’p jihatdan ishlab chiqarishning samarali bo’lishiga ayirboshlash va taqsimotsiz 
erishib bo’lmaydi. 
Ѓarb iqtisodchilari iqtisodiy xo’jalik yuritish faoliyatini tahlilini A. Smitdan boshlab, 
hozirgi taniqli iqtisodchilargacha ayirboshlash va taqsimlash jarayonini tadqiq qilishdan 
boshlashgan. Bu tasodif emas, chunki iqtisodiyot ayirboshlash yuz berganda, taqsimot esa ayrim 
kishilarning xohishiga qarab emas, balki ob’ektiv tarzda bozordan oladigan signallar asosida 
amalga oshganda erkin iqtisodiyot sifatida tarkib topadi. Mahsulotlarning mo’l-ko’lligi uchun 
taqsimlash uslublaridan, ya’ni narxlar shakllanishini bozor mexanizmidan minnatdor bo’lishimiz 
kerak degan, asrimizning taniqli iqtisodchilaridan F. Xayek. 
Iqtisodiy resurslar taqsimoti narx mexanizmi orqali amalga oshadi. Bozor iqtisodiyoti 
sharoitida taqsimot mulkchilikka bog’liq. Yaratilgan mahsulotdagi ulush har bir omilning mulk 
egasi sifatidagi hissasi orqali aniqlanadi. 
Taqsimot qanday tarzda bo’lishiga qarab, ishlab chiqarishni faol yangilanishiga ta’sir 
ko’rsatadi. 
Iste’mol - ishlab chiqarish natijalaridan foydalanish ehtiyojni qondirish jarayonini 
ifodalaydi. Iste’mol ikki xil: shaxsiy va ishlab chiqarish iste’moli bo’ladi: birinchidan, tirikchilik 
kechirish uchun odamlarning o’zlari tomonidan iste’mol qilinadi, ikkinchidan, ishlab chiqarishni 
davom ettirish uchun ishlab chiqarishning o’zida ishlatiladi. 
Iste’mol faoliyat sifatida yakka, guruhiy, umummilliy tarzda yuz beradi. 
Iste’mol yana qayta mahsulot va xizmatlar yaratishni zarur qilib qo’yadi. 
Cheksiz ehtiyojni qondirish uzluksiz iqtisodiy faoliyatni talab qiladi. Iqtisodiy faoliyat 
kishilarning ma’lum bir maqsad yo’lidagi xatti-harakatini bildiradi. Uning ishtirokchilari ayrim 
kishilar, korxona, firma, xo’jalik va davlatlar bo’lib, ularni umumiy tarzda iqtisodiy faoliyat 
sub’ektlari deb ataladi. Ular doimo bir-birlari bilan muntazam aloqada bo’ladilar. 

---