Iqtisodiy resurslar va ularning xarakati

x
PV = ───── (4)
(1+r)^t

Bu formuladan koʻrinib turibdiki, kanchalik kaytarib olish muddati katta va foiz stavkasi yukori boʻlsa, shunchalik diskontlangan kiymat past boʻladi.

Agar pul kœyuvchi cheksiz davr mobaynida maʼlum mikdorda belgilangan daromad olmokchi boʻlsa, diskontlangan kiymat kuyidagicha aniklanadi:
x
PV = ──── (5)
R
Bu formuladan koʻrinib turibdiki diskontlangan kiymat foiz stavkasidan boglik, foiz stavkasi kanchalik yukori boʻlsa, shunchalik diskontlangan kiymat past.
Endi davrning oxirigacha (xar yili daromad mikdori turlicha boʻlishi mumkin) daromad beradigan xar kanday kœyilmaning diskontlangan kiymatini aniklaymiz:
x₁ x₂ x₃ x_n
PV = ───── + ───── + ───── + ... + ───── (6)
1+r (1+r)² (1+r)³ (1+r)ⁿ
Bunda: 1, 2, 3, ... , n - yillar (x₁, x₂, x₃,..., x_n mikdorlarda Xar yillik kutiladigan daromadlar davri).
Xuddi shunday uslubda xar kanday kapital tovarning diskontlangan kiymati aniklanadi. Faraz kilamiz tadbirkor stanok sotib olmokchi va uch yil mobaynida undan foydalanib 6500 soʻm daromad olmokchi. Bu daromad yillar boʻyicha kuyidagicha taksimlanadi: birinchi yil 1500 soʻm, ikkinchi yil 3000 soʻm, uchinchi yil 2000 soʻm.
Foiz stavkasi 8%. Unda stanokning diskontlangan kiymati kuyidagicha boʻladi:


1500 3000 2000
PV = ───── + ────── + ────── = 5540,3 soʻm.
1,08 (1,08)² (1.08)³

Demak, tadbirkor uch yildan keyin 6500 soʻm daromad olishi uchun stanokga 5540,3 soʻm toʻlashi kerak.

Diskontlashtirishning moxiyatini tushungandan keyin, endi tadbirkor kanday kilib investitsion karorlar kabul kilishini oʻrganishimiz mumkin. Buning uchun u resurga cheklangan xarajatlarni koʻshimcha sotib olingan stanokda ishlab chikarilgan cheklangan maxsulot bilan takkoslashi kerak, yoki talab narxi bilan taklif narxini takkoslashi kerak.
Kapital tovarga talab narxi (DP) - bu tadbirkor toʻlashi mumkin boʻlgan eng yukori narx. U kuyidagiga teng:
DP = PV kutiladigan sof daromaddan.
Tadbirkor stanokni sotib olishga bu mikdordan koʻp narx bermaydi, chunki aks xolatda unga pulni bankga koʻyish kulay.
Tadbirkor 5600 soʻmga stanokni sotib oladimi? Uch yildan keyin stanok ikki kism yigindisidan iborat boʻlgan daromad beradi:
1) 6500 soʻm kutiladigan daromad;
2) stanokni ishlatish davomida olingan daromaddan protsent.
Xakikatdan xam, bir yildan keyin stanok 1500 soʻm daromad beradi va shunchaga tadbirkorning daromadi oshadi. Bu mikdorni tadbirkor bankga koʻyadi va keyingi ikki yilda u 255 soʻmga 8% yillik stavkada oʻz daromadini oshiradi. Ikkinchi yilda 3000 soʻm daromad olib, undan bir yilda 240 soʻm foyda koʻradi. Natijada, uch yildan keyin tadbirkor stanokdan foydalangani uchun 6995 soʻm daromad oladi (6500 + 255 + 240 = 6995 soʻm).
Agar u 5600 soʻmni bankga kuyganida uch yilda 7056 soʻmga ega boʻlardi (5600*(1,08) = 5600 *1,26 = 7056).
Bu daromadni stanokdan olinadigan daromad bilan takkoslab, tadbirkor bu narxda stanokni sotib olish maʼnosiz degan xulosaga keladi.
Kapital tovarning taklif narxi (SP) bu tovarni ishlab chikarish va uni sotish xarajatlari yigindisi sifatida aniklanadi.
Agar talab narxi taklif narxidan yukori boʻlsa va diskontlangan kiymat preyskoʻrant narxidan yukori boʻlsa, firma uchun kapital tovarni sotib olish maksadga muvofik. Xulosa kilish mumkinki, kapital tovarning talab narxi taklif narxidan yukori boʻlsa, firma uchun koʻshimcha birlik kapital tovar sotib olish kulay. Investitsion karorlarni kabul kilish strategiyasi ana shunga boglik.
Investitsion karorlarni kabul kilish strategiyasini baxolashga boshkacha yendashish xam mumkin. Diskontlangan kiymatni taklif narxi bilan takkoslash oʻrniga, J.M.Keyns taklif kilgan investitsiyalarning kutiladigan kaytimi bilan foiz stvakasini takkoslash mumkin. Buning uchun avvalgi (6) formulaga kaytamiz va kapital tovarning xizmat kilishi muddati bir yil deb olamiz: