“Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidan muammoli ma’ruza matnlari to’plami T.: Tmi, 2003. bet

5 

---

I-MAVZU. IQTISODIY TA’LIMOTLAR TARIXI FANINING 
PREDMETI VA QADIMGI DUNYODAGI IQTISODIY 
TA’LIMOTLAR. 
 
Reja: 
1. Iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanining predmeti va ilk iqtisodiy fikrlarni vujudga 
kelishi. Ko’xna Vaviloniya iqtisodiy fikrlari. “Avesto” iqtisodiy fikrlari. 
2. Qadimgi Xindistondagi iqtisodiy fikrlar. “Artxashastra”dagi ilgari surilgan 
g’oyalar. 
3. Qadimgi Xitoy iqtisodiy fikrlari. 
4. Qadimgi Gretsiya va Rimdagi iqtisodiy g’oyalar. 
Muammoli savollar: 
Iqtisodchilarning tadqiqotlaridagi asosiy bosh g’oya nimadan iboratg’ Nima 
uchun ilk iqtisodiy fikrlar qadimgi Osiyoda shakllangang’ Dastlabki iqtisodiy g’oya 
va fikrlar qachon paydo bo’lgang’ O’rta Osiyoda eramizdan oldin yaratilgan 
muqaddas kitobning asosiy g’oyalari qandayg’ 
1.
 Iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanining predmeti va ilk iqtisodiy fikrlarni 
vujudga kelishi. Ko’xna Vaviloniya iqtisodiy fikrlari. “Avesto” iqtisodiy fikrlari. 
Kishilik jamiyatning dastlabki davrlaridan boshlab xo’jalik yuritish to’g’risida
u g’ki bu ko’rinishdagi iqtisodiy fikrlar amal qilib kelgan. Lekin o’sha paytdagi 
iqtisodiy fikrlar to’g’risidagi ma’lumotlar bizning davrimizga etib kelmagan. Chunki 
ularni avlodlardan-avlodlarga, asrlardan-asrlarga olib o’tuvchi vosita - g’zuv 
bo’lmagan. Demak, iqtisodiy fikrlarning paydo bo’lishi va shakllanishi g’zuv bilan 
bevosita bog’liq. g’zuv qachon paydo bo’lgang’ g’zuv bundan olti ming yil avval, 
miloddan to’rt ming yil oldin o’sha davrning madaniyat o’chog’i hisoblangan 
Mesopotamiyada ijod qilindi. Qadimgi grek tarixchilari hozirgi Iroqdagi Dajli va 
Frak darg’larning oralig’idagi joylarni «Mesopotamiya» deb atagan. Bu grekcha so’z 
bo’lib «ikki darg’ oralig’i» ma’nosini bildiradi. Dajli va Frax darg’lari hozirgi 
Turkiya chegarasidan boshlanib sharq tomon oqib Fors ko’rfaziga quyiladi. Bu ikki 
darg’ atrofidagi joylarning tuprog’i unumdorli, suvi ko’p bo’lib, qishloq xo’jaligi 
ishlab chiqarishiga juda qo’l kelardi. Ayni zamonda ikki darg’ vodiysining janubiy 
qismidagi asosiy mahalliy xalq sumerlar bo’lib, eng dastlabki g’zuvni o’shalar 
yaratgan. Dastlabki g’zuv ijod qilingandan keyin, Misr va Qadimgi Sharqdagi xalqlar 
tarix tiliga kira boshladi. Demak, o’sha darvdan, ya’ni Qadimgi Dung’ - quldorlik 
davridan boshlab dastlabki iqtisodiy fikrlar shakllana boshladi.