Iqtisodiy ta'limotlar
Download 2.25 Mb. Pdf ko'rish
|
ИҚТИСОДИЙ ТАЪЛИМОТЛАР ТАРИХИ Ўқув қўлланма
Fridrix fon Xayek
319 Bu model "asoschilari"dan biri siyosiy iqtisodchi Vilgelm Rebke kapitalizm va sotsializm orasidagi "uchinchi yo`l" borligini ko`rsatib berdi. Dunyoda rivojlangan mamlakatlar bo`lmish GFR, Shvetsiya va boshqalar shu yo`lni tanladilar (Ijtimoiy yo`naltirilgan bozor iqtisodiyoti. T., "Sharq" NMK, 1996, 5-bet). Dastlab 1961 yilda paydo bo`lgan "ratsional kutilmalar" nazariyasi hozirgi davrda keng targ`ib etilmoqda. J.F.Mut tovarlar va qimmatli qog`ozlar bozoriga bag`ishlangan maqolasida "nima uchun biron bir qoida yoki formula hech qachon narxlarning o`zgarishini to`g`ri prognoz qila olmaydi?" degan savolga javob berishga harakat qildi. Uning fikricha, amalda barcha mavjud in- formatsiya savdogarlar tomonidan darhol qayta ishlanadi va ularning ko`ra bilishi, demak "kutilmalar" ratsional bo`lib chiqadi. 70-yillarda keynschilik siyosati AQSH iqtisodiyotida makro-ekonomik masalalarni hal etishda samarasiz bo`lib qoldi, shunda R.I.Lukas, T.J.Sardjent, N.Uolleslar Mutning maqolasida aytilgan g`oyalarni takomillashtirib, moliya aktividagi narxlar harakatini "ratsional kutilmalar" asosida tushuntirib berdilar. Ularning fikricha, iqtisodiy agentlar ham o`z kutilmalarini siyosatchilar (davlat xodimlari) qo`lidagi informatsiya asosida shakllantiradilar va o`z-o`zidan tushunarliki, iqtisodiyotga siyosatchilarning imkon boricha kamroq aralashuvi uchun harakat qiladilar. Amalda iqtisodiy agentlar narxlar prognozini shakllantirishda, ya'ni narxlar o`zgarishini kutganda, bozordagi haqiqiy bahol- arni aniqlash kabi usullardan foydalanar ekanlar. Bu kutilmalar har doim ham bexato bo`ladi, degani emas va ko`ra bilish mukammal emas, chunki iqtisodiyot tasodifiy, oldindan aytib bo`lmaydigan shok o`zgarishlariga uchrab turadi, bu esa narxlarning subektiv kutilmalarining o`rtacha miqdoriga yoki "matematik kutilma"ga teng bo`ladi, bu aslida obyektiv taqsimotdir. Ratsional prognoz yoki kutilma shunday xususiyatga egaki, kutilayotgan xato har doim nolga teng bo`ladi. R.I.Lukas "ratsional kutilmalar" nazariyasi uchun 1995 yilda Nobel mukofoti laureati bo`ldi. XULOSA Neoliberalizm keynschilik ta'limoti davrida yuzaga keldi, ammo davlat- ning iqtisodiyotga aralashuvi ancha boshqacha talqin etiladi. Davlat "sport sudyasi" vazifasini bajarishi, ya'ni erkin iqtisodiyot qonun-qoidalarini tartibga solishi kerak, xolos. Bu yo`nalishning yirik uch markazi Germaniya, AQSH va Angliya paydo bo`ldi. Germaniya ijtimoiy bozor xo`jaligi konsepsiyasi ilgari surildi va amalda yaxshi natijalar berdi, davlat iqtisodiy siyosati darajasiga ko`tarildi. Ijtimoiy va boshqa mamlakatlarda, xususan, mustaqil O`zbekistonda ham muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda. 320 Chikagoda paydo bo`lgan monetarizm maktabi M.Fridman nomi bilan mashhur bo`ldi, uning konsepsiyasidagi asosiy masala davlatning qattiqqo`l pul siyosatidir, har yili kon'yukturaga bog`lanmagan holda pul massasini 3-4% oshirish taklif etiladi, bu yo`l AQSHda yaxshi natija berdi. Download 2.25 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling