Iqtisodiy ta'limotlar

20.2.Neoklassik sintez konsepsiyasining yangi versiyalari 
Bu yangi g`oyaning paydo bo`lishi bilan iqtisodiy tahlilda aralash 
shakldagi qarashlar ustundir, iqtisodiyotni tartibga solishning turli shakllari 
taklif etiladi. Hozirgi davrda iqtisodiyotni makroiqtisodiy tarbibga solishda 
asosan uchta ta'limot qarashlari sitbiozm (qarishmasi) ishtirok etadi. Bular 1) 
turli modifikatsiyadagi keynschilik ta'limotlari, 2) taklif iqtisodiyoti nazariyalari 
va 3) monetarizm. Keynschilik qarashlarida asosan davlatning iqtisodiyotga 
faol ishtiroki keng targ`ib etiladi. Bunda konyunkturaning o`zgarishi bilan 
ishlab chiqarishning yuqori darajasini ta'minlash, ish bilan bandlik, siklik 
rivojlanishni yumshatish asos qilib olinadi. Bunda asosiy e'tibor davlat 
budjetiga qaratiladi, shu yo`l bilan to`lov imkoniyatlariga talab to`g`ridan- 
to`g`ri tartibga solinadi. Monetaristlar fikricha, iqtisodiy hayotga umuman 
aralashmaslik prinsipi qo`llab-quvvatlanadi. 
Ayrim fikrlar bo`yicha neoklassik sintez faqat iqtisodiyotni davlat 
tomonidan tartibga solishnigina emas, balki umumiy iqtisodiy muvozanatni 
modellashtirishni ham o`z ichiga oladi. Ayrim olimlarning aytishicha 

---

322 
(A.B.Anikin), 
Samuelsonning 
neoklassik 
sintezi 
avvalo 
klassik 
mikroiqtisodiyotni yangi makroiqtisodiyot bilan qo`shilishi deb qaraladi. 
Yuqorida keltirilgan qarashlarni uch qismga bo`lish mumkin: ularning 
birinchisi iqtisodiyotda to`la bandlikni ta'minlash va bu prinsipini erkin bozor 
iqtisodiyoti elementlari bilan birgalikda (iqtisodiy liberalizm) shuningdek, erkin 
bozor stixiyasini chegarolovchi Keynschilik konsepsiyasi elementlari ham 
qo`llanilishi mumkin. Ayniqsa, davlat siyosatida Fiskal va pul-kredit tizimlari 
hamda 
"ishsizlikning 
tabiiy 
normasi" 
(M.Fridmen) 
konsepsiyasidagi 
antiinflatsion imkoniyatlar, hamda Erxard-Ryopkelarning "Ijtimoiy bozor 
xo`jaligi" prinsiplari birgalikda harakat qiladi. Ikkinchi qarashlarda X1X 
asrning oxirida neoklassiklar tomonidan ilgari surilgan qiymat (qimmat) 
nazariyasida eski va yangi qiymat nazariyalari yotadi, yoki harajat nazariyasi va 
eng yuqori foydalilik nazariyasi yotadi. Bu yerda marjinalistlarning ikkinchi 
to`lqini vakili A. Marshall ilgari surgan yondashuv sistemasi to`g`risida gap 
bormoqda. Bu yerda V. Paretto va boshqalarning baho, talab va taklif hamda 
umumiy iqtisodiy muvozanat masalalari ko`zda tutiladi. 
Uchinchi qarash bo`yicha umumiy iqtisodiy muvozanatning hozirgi 
modeli bir vaqtning o`zida makro va mikro iqtisodiy tadqiqotlarga asoslanadi. 
Bu tadqiqotlarda avvalgi sof iqtisodiy nazariya va mukammal raqobat 
qarashlardan voz kechiladi, ishlab chiqarish va iste'mol sohalarini bir-biriga 
qarama- qarshi qo`yilmayd. Bu qarashlarda Keynsning "Psixologik qonuni" 
ya'ni, daromadlarning iste'molga nisbatan tezroq o`sishi, "Veblen effekti" va 
boshqa noiqtisodiy omilarning ta'siri ham hisobga olinadi.