Iqtisodiy tarix fanidan O'quv qo'llanma 14-mavzu. Germaniya va frantsiyaning eng yangi iqtisodiy tarixi (XX asr)

15.1. 
Ikkinchi jahon urushidan so'ng Fransiya iqtisodiy rivojlanishi 
Ikkinchi jahon urushidan Fransiya ko'rgan talofatlar bom- bardimonlardan tashqari 
Germaniya qo'shini tomonidan okku- patsiya natijasida yuz berdi. Ishlab chiqarish o'rtacha uch 
maro- taba qisqardi: sanoat ishlab chiqarishi 70%ga qisqardi, qishloq xo'jalik ishlab chiqarishi ikki 
barobar qisqardi, avtomobil parki va yuk tashish uch marotaba qisqardi. 1938 yildagi sanoat ishlab 
chiqarish darajasiga 1948 yilga kelib erishildi. 
1990 
yilga kelib Fransiya sanoat ishlab chiqarishi 5,5 barobar o'sdi. Boshqa rivojlangan 
kapitalistik mamlakatlarda sanoat ishlab chiqarishining o'sishi 8,5 barobar, 1948 yilga nisbatan 5,7 
marta o'sgan edi. Ushbu davrda Fransiya sezilarli darajada orqada qolgandi. 1938 yilda Fransiyada 
rivojlangan kapitalistik mamlakat- larning 7,7% mahsuloti ishlab chiqarilgan bo'lsa, 1989 yilda bu 
ko'rsatkich 5,7%ni tashkil etdi. 
O'tgan davr ichida Fransiya sanoatida progressiv siljishlar amalga oshdi. Fransiya yengil 
sanoatning ustuvorligidan voz ke- chdi. 80-yy. boshlariga kelib mashinasozlik, metallni qayta 
ishlash, elektrotexnika, avtomobil, aviaraketa va kimyo sanoatlari jami sanoat mahsuloti ishlab 
chiqarishning 60%ni, qazib olish tarmoqlari (metallurgiya, ko'mir, neftgaz) bilan esa 70%ni tashkil 
qilgan. Yengil sanoat esa sanoat mahsulotining 30%ni tashkil etardi. 
Urushdan so'ng Fransiyada iqtisodiyotning barcha tarmoqlari- ni kompleks rivojlantirishga 
qaratilgan siyosat olib borildi. Ushbu siyosat integratsiya qoidalariga zid edi, chunki Fransiya 
xalqaro mehnat taqsimotida qatnashish o'rniga barcha mahsulot turlari bilan o'zini-o'zi ta'minlashi 
nazarda tutilgan edi. Ushbu siyosat iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas edi, chunki unda 
ja- hon bozorida talab qilinmayotgan mahsulotlar ishlab chiqaruvchi an'anaviy tarmoqlarni 
rivojlantirish ham nazarda tutilgandi. Ushbu tarmoqlar fransuz sanoatining 40%ni tashkil etgan. 
70-yy.da siyosat o'zgardi. Endi hukumat jahon bozorida raqo- batbardosh mahsulotlar 
ishlab chiqaruvchi istiqbolli tarmoqlarni rivojlanishini rag'batlantirardi. Avtomobil, aviaraketa va 
elektrotexnika sanoatlarida katta yutuqlarga erishildi. 80-yy. boshiga kelib rivojlangan kapitalistik 

---

IQTISODIY TARIX fanidan O'QUV QO'LLANMA
mamlakatlarda ushbu tarmoqlar ulushi bo'yicha Fransiyaga 10% to'g'ri kelardi (butun sanoat 
bo'yicha esa 6%). 
1980 yilda sanoatda 25,8% aholi band edi, xizmatlar sohasida 57%, ya'ni sanoatga nisbatan 
2 barobar ko'p. Qishloq xo'jaligida band bo'lganlar soni 8,7%gacha pasaydi. Endi Fransiya agrar 
mamlakat emas edi. 
Qishloq xo'jaligidagi uzoq davrdagi turg'unlik uning tarkibida mayda parsellyar dehqon 
xo'jaliklari
4
asosiy o'rin egallaganligi bilan tushuntiriladi. Hisob-kitoblarga ko'ra ushbu 
xo'jaliklarning 1/3 qismi o'z egalarining ehtiyojlarini qondira olmas edi. Bir so'z bilan aytganda, 
Fransiya qishloq xo'jaligida hali kapitalizm munosabatlari to'liq shakllanmagan edi. Shu sababdan 
norenta- bel mayda xo'jaliklarni yo'q qilish, qishloq xo'jaligini kapitalistik rivojlanish yo'liga 
o'tkazish, ratsional fermer xo'jaliklarini shakl- lantirish to'g'risida qaror qabul qilindi. Davlat 
majburiy ravishda norentabel xo'jaliklarni sotib olardi, bu dehqonlarning ommaviy chiqishlarini 
keltirib chiqardi. 
Davlat "Kredi agrikol" banki orqali yirik fermer xo'jaliklari shakllanishini, qishloq xo'jaligi 
texnik darajasini oshirilishini rag'batlantirar edi. Oxirgi yillarda qishloq xo'jalik ishlab chiqa- 
rishini jadal o'sishi ushbu islohotlarning natijasi edi.
5
Hozirgi kunda Fransiya qishloq xo'jaligi o'z mahsulotining 1/3 qismini eksport qiladi. 
Qishloq xo'jaligi mahsulotlari eksporti haj- mi bo'yicha Fransiya Yevropada birinchi, jahonda 
ikkinchi (AQSh- dan keyin) o'rinda.