Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya 37

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

67 

 

bir  qator  jurnallar  nashr  qildi.  Jamiyat  Londonning  g‗arbiy  qismidagi  Hyude 

parkida mashhur universitet (imperial College) va mada-niy  markaz (Albert Hall) 

yaqinida joylashgan. Unda ahamiyatga molik kutubxona, kartalar to‗plami va arxiv 

bo‗lgan. Qirollik geografiya jamiyati ilk universitetlardan geografik institutga asos 

soldi.  Ushbu  institut  geografiya  fanini  maktab  predmeti  sifatida  o‗qitilishida 

muhim rol o‗ynagan. 

Shvetsiyada  geografiya  fani  Buyuk  Britaniya  va  Fransiyaga  qaraganda 

kechroq rivojlandi. U yerda antropologiya va Geografiya jamiyatiga 1870 yillarda 

asos  solindi.  Xabarlar  va  munozaralar  1877-yildan  boshlab  ―Jamiyat‖  gazetasida 

chop  qilindi.  Bundan  tashqari,  jamiyat  (1953-yildan  dan  1971-yilgacha) 

Shvetsiyaning Milliy atlasini nashrdan chiqardi.  

XIX  asr  geografiya  fani  nazariyalari  rivojlanishiga  mashhur  nemis  olimi 

A.Gumboldtning (1769-1859-yy.) qarashlari jiddiy ta‘sir ko‗rsatdi. Hozirda Berlin 

Universiteti  uning  nomi  bilan  ataladi.  D.N.Anuchinning  so‗zlariga  ko‗ra: 

―A.Gumboldt  butun  tabiatshunoslikni  o‗zining  ruhiy  qarashlari  bilan  qamrab 

olishga  intilgan  va  hatto  o‗zlarining  o‗rganish  doirasiga  yo‗nalishning,  tarix, 

filologiya,  arxeologiya,  etnografiya,  statistika  kabi  tarmoqlarni  ham  qo‗shgan 

qadimiy  Aristotel  tipidagi  olimlarning  oxirgilaridan  biri  edi‖.  A.Gumboldtning 

geografik  qarashlari,  eng  avvalo,  shaxsiy,  daliliy  materiallarni  qamray  olish 

mahsuli edi. A.Gumboldt mashhur sayyoh ham bo‗lgan. Lotin Amerikasi bilan bir 

qatorda,  Yevropani  juda  yaxshi  bilar,  hayotining  oxirida  Rossiyada  ham  bo‗lgan 

edi.  A.Gumboldt  o‗zidan  boy  ilmiy-nazariy  meros  qoldirdi.  Mashhur  ―Tabiat 

manzaralari‖  nomli  asarida  dunyoning  turli  qismlari  to‗liq  manzarasini  berdi, 

landshaftlarni  tadqiq  etish  g‗oyasiga  juda  yaxshi  yondashdi.  1878-yil  qishida  u 

Berlin  universitetida  tabiiy  geografiyadan  ommaviy  kurslarda  dars  bergan.  Unda 

yer  shari  fizikasiga  tegishli  bo‗lgan  bilimlarning  barcha  sohalari:  astronomiya, 

matematik  geografiya,  meteorologiya,  yer  magnetizmi,  vulkanizm,  geologiya,  yer 

---