Iroq respublikasi davlat xavfsizligi muammolarining genezisi va ularning yechimlari

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 1045
Ijtimoiy muammolar. Oxirgi qirq yillik hayotini harbiylashgan va urush 
sharoitida yashagan davlatning ijtimoiy sohasi qanday holatda bo’lishi mumkin?! Eron 
va Quvayt bilan urushlar natijasida mamlakatning iqtisodiy ahvoli yomonlashib, uning 
ijtimoiy soha rivojlanishiga ajratadigan mablag’larining kamayishi bu sohani og’riqli 
nuqtaga aylantirgan edi.
Hozirgi kunda Iroqda 40 mln da ortiq kishi istiqomat qiladi. Bu 25 yil oldingiga 
qaraganda ikki baravar, 1970-yilgi aholi sonidan esa to’rt baravar ko’p. Ma’sul 
vazirliklarning hisob-kitoblariga ko’ra chork asrdan kamroq vaqt ichida aholi soni yana 
ikki baravar ko’payadi. Agar joriy o’sish sur’atlari davom etsa, bu mintaqadagi eng 
yuqori ko’rsatkichlar qatoriga kiradi. Natijada, Iroq hukumati joriy o’n yillikning 
oxirigacha har yili taxminan 1 mln ish o’rniyaratish imkonini beruvchi qulay biznes 
muhitini yaratishi kerak.
Mavjud ishbilarmonlik muhiti xususiy sektorda ish o’rnlari yaratishni 
rag’batlantirishga qodir emasligi sababli, davlat muassasalari har yili 700 000ga yaqin 
yoshlar, shu jumladan yuz minglab bakalavriat va magistratura talabalari uchun mehnat 
bozoriga chiqayotgan deyarli yagona vositadir. 2019-yil oktabr oyidagi norozilik 
namoyishlari, asosan, hukumatning munosib ish imkoniyatlarini ta’minlay olmasligi 
sababli keskin avj oldi. Xavfsizlik kuchlari va tinch namoyishchilar o’rtasidagi 
ro’qnashuvlar Adel Abdul Mahdi hukumatining qulashiga olib keldi va hukumat hamda 
Iroq jamiyatining katta qatlamlari o’rtasida ishonchsizlikni kuchaytirdi. 
IShID va unga aloqador guruhlar tomonidan so’ngi o’n yillikda amalga 
oshirilgan qo’poruvchilik harakatlari ijtimoiy sohaga ta’sir etmay qolmaydi albatta. Asr 
boshlarida Iroqda bo’lib o’tgan voqealarni ijtimoiy oqibatlarini mamlakat kelajagi 
hisoblangan yoshlarning hayotiga qanchalik ta’sir ko’rsatganligini ko’rib chiqamiz. 
Iroq Respublikasida bolalar va o'spirinlar mamlakat aholisining 55 foizidan 
ko'pini tashkil qiladi (29 million kishi). So'nggi yigirma yil davomida ular qamoq yoki 
o'lim sababli ota-onasidan ayrilish, oilalarning notinchligi, zo'ravonlik va mojarolarga 
duchor bo'lish, qirg'in sahnalariga guvoh bo'lish bilan nafaqat yuqori darajadagi 
psixologik shikastlarni boshdan kechirdilar; Saddam Husayn davrda hokimyatda 
sunniylar ta’sirining yuqoriligi hamda hozirgi kunda “o’ch olish” imkoniyatiga ega 
shialarning hokimyatdaligi bois ular diniy va siyosiy ta'qiblarga uchramoqdalar. 2003-
yildan boshlab to'g'ridan-to'g'ri jismoniy shikastlanish va zo'ravonlik darajasi yuqori 
bo'lib kelmoqda. Oilalarda bolalarga nisbatan jismoniy zo'ravonlikning ko'payishi 
odatiy holga aylangan. Shuningdek, uy sharoitida yetim bolalar soni sezilarli va o'sib 
bormoqda, ular uchun uyushgan xizmatlar mavjud emas. 
Ko'pgina xabarlarda isyonchi guruhlar xalqaro kolitsiya kuchlari (MNF) va Iroq 
xavfsizlik kuchlariga (IFS) qarshi kurashga voyaga yetmaganlarni, shu jumladan 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 4 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601