Işgärleri taýýarlamak we bilim pudagyndaky özgertmeler. Meýilnama

Işgärleri taýýarlamak we bilim pudagyndaky özgertmeler.

Meýilnama:

1. 
   Täze jemgyýet gurmakda bilimiň we okuwyň orny we roly.
   
2. 
   “Bilim baradaky kanun,” Milli kadrlary taýýarlamak maksatnamasynyň “kabul edilmegi, maksatnamanyň maksatlary we wezipeleri, durmuşa geçiriş mehanizmi, tapgyrlary.
   
3. 
   Ýoqary bilim ulgamynda kabul edilen kanunlar, olarda kesgitlenen borçlar.
   

1. 
   Täze jemgyýet gurmakda bilimiň we okuwyň orny we roly.
   

2016-njy ýylda syýasy, hukuk, ykdysady we ruhy ugurlardan başga-da, sosial ulgamda-da çuňňur hil üýtgeşmeleri bolup geçdi. Garaşsyzlyk ýyllarynda respublikamyzyň sosial ulgamyna çykdajylaryň mukdary 5 esse artdy. Her ýyl döwlet býudjetiniň takmynan 60 göterimi saglygy goraýyş, bilim, jemgyýetçilik ykdysadyýeti we ilaty durmuş taýdan goramak ýaly meseleleriň ýerine ýetirilmegine gönükdirilendir. Jemgyýetiň jemgyýetçilik sferasynyň iň möhüm düzüm böleklerinden biri bilim pudagydyr, onuň ösüşi syýasy, hukuk, ykdysady we ruhy ugurlara gönüden-göni täsir edýär we ol jemgyýetçilik sferalarynyň kadaly tebigatyny we kämillik derejesini kesgitleýär. . Döwlet bilim we ylym ösüş syýasatynyň mazmunyna we onuň ähmiýetine esaslanyp, aşakdaky ýaly düşündirilip bilner: birinjiden, başarnykly nesil işgärlerini taýýarlamakda täze bilim ulgamy, üýtgeşmeler we täze çemeleşmeler, häzirki zaman hünärleriniň döremegi we ýurdumyzyň şertleri bilen baglanyşykly; ikinjiden, sosial-ykdysady ösüşiň netijesinde bilim düşünjesi, belli bir döwürden başlap, jemgyýetiň durmuş tejribesini indiki tapgyra geçirip, adam işjeňliginiň aýratyn we garaşsyz ugruna öwrülýär: üçünjiden, bilim emele gelmekdir adam şahsyýetiniň intellektual we ruhy taraplary, jemgyýetçilik önümçiligi we jemgyýetçilik, syýasy, medeni, bilim durmuşyna we bilime işjeň we üstünlikli gatnaşmagyny üpjün etmäge gönükdirilen hereketler toplumy; dördünjiden, ylym tebigatyň we jemgyýetiň durmuşyny görkezýän jemgyýetçilik aňynyň bir görnüşi bolan jemgyýetiň jemgyýetçilik institutlaryndan biridir. Uly ylmy tejribe we döredijilik energiýasyny birleşdirip, ruhy taýdan kämillik ýaşyna ýeten adama bilim bermek we ýurtda güýçli ylmy tejribe döretmek üçin hyzmat edýär. Özbegistan Respublikasynyň Prezidentiniň 2017-nji ýylyň 7-nji fewralyndaky “Özbegistan Respublikasyny mundan beýläk-de ösdürmek üçin hereketler strategiýasy barada” Kararyna laýyklykda, Strategiýany durmuşa geçirmek baradaky “Sosial pudagy ösdürmek” döwlet maksatnamasy “Adamlar bilen aragatnaşyk ýyly we adam gyzyklanmalary” atly dördünji ugurda hereketler, mekdebe çenli bilim edaralarynyň amatlylygyny üpjün etmek, umumy orta, orta we ýokary bilimiň hilini ýokarlandyrmak we ösdürmek üçin çäreleri görmek. Üznüksiz bilim ulgamynyň işi bilim maksatnamalarynyň yzygiderliligi esasynda üpjün edilýär we aşakdaky bilim görnüşlerini öz içine alýar:

1. 
   Mekdebe çenli bilim.
   
2. 
   Umumy orta bilim.
   
3. 
   Orta hünär, hünär bilimi.
   
4. 
   Ýokary bilim.
   
5. 
   Aspirantura.
   
6. 
   Işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak we gaýtadan taýýarlamak.
   
7. 
   Okuwdan daşary bilim.
   

Ösen ýurtlarda bilim netijeliliginiň we ösüşiniň 16% -iniň maddy we tehniki esaslara, 20% -iniň maglumat çeşmelerine we 64% -iniň adam faktoryna baglydygyny aýratyn bellemelidiris. Bu üç faktor biri-biri bilen ýakyndan baglanyşyklydyr we bilimiň maddy we tehniki binýadyny, elýeterli çeşmeleri we mümkinçilikleri tygşytly ulanmak adamyň bähbidine hyzmat edýär we onuň rasional ösüşini kesgitleýär. 2017-2018-nji ýyllar aralygynda biziň ýurdumyzdaky 459 mekdebe çenli bilim edarasy düýpli abatlandy we häzirki zaman talaplaryna laýyklykda enjamlaşdyryldy. Häzirki wagtda bilimiň ösmegine gönükdirilen daşary ýurt tehniki kömeginiň mukdary barha artýar. Geçen döwürde bu ugurda berilýän kömek 500 million dollardan geçdi. Aziýa Ösüş Bankyndan takmynan 290 million dollar, Günorta Koreýanyň hökümetinden 110 milliondan gowrak, Bütindünýä Bankyndan 33 million dollar. OPYeK gaznasyndan, Saud Arabystany Gaznasyndan, Yslam Ösüş Bankyndan 42 million dollar, Germaniýanyň hökümetiniň KfV Bankynyň üsti bilen takmynan 20 million dollar we beýleki donorlardan 100 million dollardan gowrak dollar bellemeli. Bu, okuw prosesiniň gönüden-göni döwlet gözegçiligindedigini aç-açan subut edýär. .Agny, döwlet ertiriň geljegi barada pikir edýär we bilim prosesinde şeýle uly özgertmeleri amala aşyrýar. 2015 we 2016-njy ýyllarda döwlet býudjetiniň umumy çykdajylarynyň takmynan 60 göterimi bilim we lukmançylyk edaralarynyň maddy-tehniki binýadyny berkitmäge we sosial infrastruktura desgalaryny çalt ösdürmäge gönükdirildi. Şol sanda serişdeleriň 34,3 göterimi bilimiň we ylymyň ösüşine sarp edildi. Häzirki wagtda bilim döwlet syýasatynyň iň ileri tutulýan ugruna öwrüldi. Döwlet býudjetinden bilime bölünip berlen serişdeler, býudjet çykdajylarynyň 33,7% derejesinde meýilleşdirilýär we bilim pudagyna gönükdirilen çykdajylaryň mukdary ýurduň jemi içerki önüminiň 10-12% -ini düzýär. Şeýle-de bolsa, dünýä tejribesinde bu görkeziji 3-5 göterimden geçmeýär. Gurluşyk, paýtagtyň durkuny täzelemek we abatlamak işleri takmynan 9,5 müňde ýa-da biziň ýurdumyzda işleýän mekdepleriň hemmesinde diýen ýaly geçirildi. Bilim desgalarynyň häzirki zaman bilim laboratoriýalary we mebel bilen üpjün edilmegi, bilimiň hiline we mazmunyna uly üns berilýändigini görkezýär. Özbegistan Respublikasyny mundan beýläk-de ösdürmek üçin hereketler strategiýasynda döwlet tarapyndan pes girdejili maşgalalara we olaryň çagalaryna maddy goldaw berilmegine aýratyn üns berilýändigini bellemelidiris. Hususan-da, häzirki wagtda pes girdejili maşgalalara we olaryň çagalaryna döwlet tarapyndan maliýe goldawynyň aşakdaky mehanizmleri bar: boşatmak; - pes girdejili maşgalalaryň çagalaryna mekdeplerde gyş eşikleri mugt bermek – pes girdejili maşgalalaryň çagalaryny umumy bilim edaralarynda okuw kitaplary üçin kärende töleglerinden boşatmak we ş.m. Geljekdäki geçiriljek çäreler sebäpli Halk bilim ministrligi, Higherokary we orta ýörite bilim ministrligi, Maliýe ministrligi, Döwlet synag merkezi we UzNNTMA giňeltmek maksady bilen öz içine alyjy bilim ulgamynyň girizilmegine jogapkärdir. Ilatyň sosial taýdan gowşak gatlaklaryny ýokary hilli bilim almak üçin mümkinçilikler. Netijeliligi ýokarlandyrmak üçin çylşyrymly çäreleri işläp düzmek bellendi. Ministrler Kabinetiniň bu meselede kabul eden karary taslamasy aşakdaky amaly netijeleri göz öňünde tutýar:
1) maýyp çagalara zerur ýörite edebiýat we okuw gollanmalary bilen üpjün etmegi öz içine alýan öz içine alyjy ulgamyň mundan beýläk-de ösdürilmegi;
2) öz içine alyjy bilim ulgamynyň mugallymlaryna artykmaçlyk bermek;
3) maýyp okuwçylaryň ýokary okuw jaýlarynda bilim almagy
4) höweslendirmek; Maýyp çagalary öýde okadýan mugallymlaryň işi. Häzirki wagtda mekdebe çenli bilim edaralarynyň köpüsiniň maddy we tehniki binýady döwrüň talaplaryna laýyk gelmeýär. Çagalaryň mekdebe çenli bilim almagyň görkezijisi pes bolmagynda galýar (27 göterim). Şonuň üçin 2017-nji ýylda 2200 mekdebe çenli bilim edarasynyň maddy we tehniki binýadyny berkitmek üçin jemi 2,2 trillion jan bölünip berildi. Mekdebe çenli azyk edaralarynyň ulgamy 50 täze binanyň gurulmagy we bar bolan 1167 edaranyň durkunyň täzelenmegi we 983-siniň doly abatlanylmagy arkaly giňeldi. Şeýle hem, bar bolan problemalary iş ýüzünde ýok etmek üçin Özbegistan Respublikasynyň Prezidentiniň 2016-njy ýylyň 29-njy dekabryndaky "2017-2021-nji ýyllarda mekdebe çenli bilim ulgamyny mundan beýläk-de kämilleşdirmek çäreleri barada" karary kabul edildi we şoňa laýyklykda maksatnama işlenip düzüldi. . Bu karar, mekdebe çenli bilim ulgamynyň maddy-tehniki binýadyny berkitmek, hünärli pedagogiki işgärler bilen üpjün etmek, çagalaryň mekdebe taýýarlyk derejesini düýpgöter ýokarlandyrmak, bilim prosesinde häzirki zaman programmalaryny we tehnologiýalaryny durmuşa geçirmek, çagalarymyzy intellektual, ahlak, estetiki etmek we fiziki ösüş üçin şert döretmek ýaly häzirki meseleleri çözmekde möhüm maksatnama. Şonuň üçin bu resminama laýyklykda mekdebe çenli bilim ulgamy hasam kämilleşdiriler, täze okuw jaýlary gurlar, bar bolanlary täzeden gurlar we düýpli abatlanar. Çagalary mekdebe taýýarlamak üçin guralan gysga möhletli toparlarda oglanlar we gyzlar tarapyndan zerur bilimleri almaga aýratyn üns berilýär. Umumy orta bilimiň hilini ýokarlandyrmak, dersleri çuňňur öwrenmek, Täze çemeleşme, ýetişen nesli terbiýelemegiň kepilligi. Häzirki wagtda millionlarça çagalarymyz täze gurlan we durky täzelenen 10 000 töweregi mekdepde, 1,556 liseýde we kollejde, 70-den gowrak ýokary okuw mekdebinde täze bilim ulgamyna esaslanyp bilim we bilim alýarlar we durmuşda häzirki zaman hünärleri we başarnyklaryny ele alýarlar. ýeri, ýurdumyzyň bilim modeliniň netijeliligi we bäsdeşlik ukyby halkara arenalarynda ykrar edilýär. Umuman aýdanyňda, umumy orta bilim ulgamynyň özgertmeleriniň has demokratiýalaşdyrylmagy sebäpli daşary ýurt dillerini we matematika, fizika, himiýa we biologiýa ýaly möhüm we talap edilýän dersleri çuňňur öwrenmek has-da ýokarlanmaga hyzmat eder. ýaşlaryň bilimleri we başarnyklary we ýurduň durnukly ösüşi. Ulgamda gözegçileri we pedagoglary uzak aralykdan taýýarlamagyň häzirki zaman usullary ornaşdyryldy. Diňe 2016-njy ýylda 93,000-den gowrak dolandyryjy we mugallym 140 hünär kategoriýasyna esaslanyp hünärlerini ýokarlandyrdy. Häzirki wagtda ýurdumyzdaky umumy bilim mekdeplerinde 389,740 mugallym işleýär. Hususan-da, 2016-njy ýylda mugallymlaryň bilim derejesini öwrenmek üçin synaglar geçirildi. Jemi 20119 mugallymyň 17,250 (89,5 göterimi) biri synagdan üstünlikli geçdi. Galan 2886 mugallym adaty bolmadyk okuw kurslarynda bilimlerini ösdürýär. 2017-nji ýylyň 14-nji ýanwarynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňeldilen mejlisinde döwletimiziň başlygy bilim ulgamyndaky okuw meýilnamalaryna we meýilnamalaryna düýpgöter täzeden garamagyň zerurdygyny aýtdy. Bilim edaralarynda sapaklary netijeli guramakda kämillik ýaşyna ýeten işgärler bilen birlikde bilim, bilim we usulyýet goldawy baradaky kadalaşdyryjy resminamalar uly rol oýnaýar. Döwrebap okatmagyň usulyýetini döretmek we durmuşa geçirmek, okuwçylaryň hünäri saýlamak islegini güýçlendirmek we okuw kitaplaryny döretmek meselesine düýbünden täzeçe çemeleşmek ýaly derwaýys meseleler Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti tarapyndan şu maksat bilen göz öňünde tutulýar. Aslynda, globallaşma prosesiniň tizlenmegi bilim programmalaryna düýpgöter täzeden seredilmegini, giň bilimli we logiki pikirlenmäge ukyply ýaşlary terbiýelemäge hyzmat edýän kämilleşdirilen kadalaşdyryjy resminamalaryň we bilim-usulyýet toplumlarynyň döredilmegini talap edýär. Mugallymyň zerurlyklaryndan ugur alyp, metodiki hyzmatyň täze görnüşlerini döretmek, bilimiň hiline baha bermek prosesinde maglumat we aragatnaşyk tehnologiýalarynyň giňden ulanylmagy hem möhüm meselelerdir. Şeýle ýagdaýlaryň izolýasiýa edilmegi, köpçülikleýin nägileligiň sebäbi bolan bilim edaralarynda bilim prosesindäki kemçilikleri öz içine alýan birnäçe meseläni aradan aýyrmaga hyzmat eder. Hünär kollejleriniň okuwçylaryny bazar ykdysadyýetiniň talaplaryna laýyk gelýän hünärler boýunça taýýarlamak we işe almak. 2017-2021-nji ýyllarda geçirilen çäreleriň netijesinde biziň ýurdumyzdaky 135 orta we ýörite bilim edaralarynyň maddy-tehniki binýady güýçlendiriler. Soňky ýyllarda kollejiň uçurymlarynyň öz işini açmak isleginiň artýandygyny görmek bolýar. Uçurymlaryň öz işini ýola goýmak islegine aşakdaky faktorlar täsir edýär:
1. Kollejlerde bilim işleriniň häzirki zaman talaplary derejesinde gurulmagy netijesinde bilim ussahanalary bu ugur bilen baglanyşykly iň ösen gurallar bilen enjamlaşdyryldy uçurymlar hünäri boýunça ýeterlik bilim we hünär endiklerini edinmek mümkinçiligini giňeldýärler.
2. Kiçi telekeçilik we telekeçilik döwlet tarapyndan doly goldanýar.
3. Uçurymlary telekeçilige giňden çekmek üçin sebitlerde "Mikrokreditbank", Söwda-senagat palatasy, Youthaşlar bileleşigi bilen bilelikde "businessaş telekeçi - ýurda kömek", "Meniň iş pikirim "
4. Söwda ýeňillikli karzlar, işewürlik bilen meşgullanmak isleýändiklerini mälim eden uçurymlara banklar tarapyndan berilýär. Döwlet baştutanynyň hünärment kollejlerini gutaranlary iş bilen üpjün etmek meselesi bilen gönüden-göni gyzyklanýandygy hiç zat däl. Bu, bu ýurduň geljeginiň kesgitleýji güýji bolan ýaşlaryň durmuşyna, arkasyndaky adamlaryň we maşgalalaryň ykbalyna täsir edýän mesele. Hünär kollejini gutaranlar aşakdaky kör satyjylara esaslanýan kärhanalary saýlaýarlar: - boş iş ýerleriniň bolmagy;
- okuwçylar we okuwçylar üçin iş ýerleri döretmek mümkinçiligi; - bäsdeşlik ukyby we zähmet bazarynda uly isleg bildirýän hünär boýunça taýýarlyk mümkinçiligi;
- hemişelik işiň bolmagy;
- hünär okuwy we okuw üçin şertleriň bolmagy.