Иш, энегрия, Қувват

4-МАШҚ. АСПИРАЦИОН ПСИХРОМЕТР ЁРДАМИДА ҲАВО
НАМЛИГИНИ ЎЛЧАШ. 
 
Керакли асбоблар ва материаллар: Аспирацион психрометр; дистилланган сув; 
пипеткали ичаксимон резинка нок; психрометрни ўрнатиш учун штатив; барометр; психрометрик 
жадваллар. 

Методнинг назарияси 
Ҳавонинг намлигини психрометрик усул билан аниқлашнинг моҳияти қуйидагидан 
иборатдир. Иккита бир хил термометр бир хил ҳаво оқими таъсирида бўлсин. Бу 
термометрларнинг кўрсатиши бир хил бўлади. Агар термометрлардан бирининг симоб шарчаси 
доимо ҳўл бўлса (масалан, шарчага сув билан ҳўлланган дока ўралган бўлса) термометрларнинг 
кўрсатиши бир-биридан фарқ қилади. Ҳўл термометр дока сиртидан сувнинг буғланиши сабабли 
совиш натижасида пастроқ t
1
температурани кўрсатади. Атрофдаги ҳаво намлиги қанча оз бўлса, 
буғланиш тезлиги шунча юқори бўлади ва шунинг учун ҳўл термометрнинг кўрсатиши шунча 

---

16 
пастга тушаверади. Ҳўл ва қуруқ термометрлар кўрсатишларининг айирмаси (t–t
1
) ҳаво 
намлигини белгилайди, бунда t - қуруқ термометрнинг кўрсатиши. 
Буғланишнинг барқарор бўлган пайтда ҳўл термометрнинг кўрсатиши доимий бўлади ва бу 
вақтда атроф-муҳитдан оқиб келадиган иссиқлик миқдори Q
1
, буғланиш учун зарур бўлган 
иссиқлик миқдори Q
2
га тенг бўлади. Унча юқори бўлмаган температураларда ва температуралар 
фарқи катта бўлмаганда атроф-муҳитдан 

вақтда оқиб келаётган иссиқлик миқдори. 
Ньютон қонунига асосан: 

.
).
(
1
1
S
t
t
a
Q


(1) 
бўлади, бунда (t–t
1
) – энг катта температуралар айирмаси, S – термометр шарчасининг дока 
ўралган юзаси, а – пропорционаллик коэффициенти, 

вақтда буғланган сув массаси m, Дальтон 
қонунига асосан қуйидагича аниқланади: 

.
)
(
.
H
Pa
Pm
S
C
m


(2) 
бунда Н-атмосфера босими, Рm – буғланиш температурасидаги сувнинг тўйинтирувчи 
буғнинг босими, яъни ҳўл термометр бўйича t
1
температурада ҳаводаги сув буғининг босими, Ра 
– ҳавонинг абсолют намлиги. С-пропорционаллик коэффициенти бўлиб, асосан буғланаётган 
сиртдан ҳаво оқимининг тезлигига боғлиқ бўлади. Агар ҳўл термометр температурасида сувнинг 
солиштирма буғланиш иссиқлиги 

бўлса, у ҳолда Q
2
буғланиш иссиқлигини қуйидагича 
ифодалаш мумкин: 



H
Pa
Pm
S
c
m
Q
)
(
2



(3) 
Q
1
=Q
2
бўлгани учун (2) ва (3) ифодалардан 
)
(
)
.(
.
1
t
t
a
H
Pa
Pm
c




(4) 
бўлади. Бундан абсолют намлик: Р
а
=Р
m
-А(t-t
1
)H бўлиб, ундаги 

.
с
а
А

катталик психрометр 
доимийси деб аталади.