Қишлоқ хўжалик машиналари ва жиҳозларини

4. Понага таъсир этувчи кучлар 
Пона ҳаракатланганда унга тупроқнинг нормал босими N ва ишқаланиш 
кучи F таъсир этади. N нинг қиймати дастлаб тупроқнинг эзилишга қаршилик 
кучига, кейинчалик эса синган тупроқ бўлакларнининг оғирлик кучларига 
боғлиқ бўлади. N ва F

tg

кучларнинг тенг таъсир этувчиси R иш сиртига 
нормалдан ишқаланиш бурчаги 

га оғган, яъни R

N

cos

. R ни R
x
ва R
z
ташкил этувчиларга ажратамиз. Бунда R
x
понанинг горизонтал силжишга 
қаршилик кучи, R
z
-понани тупроққа ботирувчи ва унинг бир хил чуқурликни 
олиб ишлашини таъминлайдиган вертикал куч. 
АВС понани силжитувчи куч Р ишқаланиш хисобга олинмаганда N нинг 
АВ таянч сиртига проекцияси каби аниқланади: 
 α
 =N
Р
sin
1
Ишқаланиш хисобга олинганда эса







)/cos
+
Nsin(
=
cos
Ntg
+
Nsin
=
Fcos
+
Р1
=
Р







sin
)
sin(
R
R
Р
Демак, АС иш сиртига таъсир этувчи ишқаланиш кучи / ни хисобга олиб, 
понани силжитувчи Р кучи аниқлаш учун 

бурчаги ишқаланиш бурчаги 

катталаштирилади ва шунда ҳосил бўлган мавҳум АС сиртига ишқаланиш 

---

16 
таъсир этмайди деб қаралади. Шунда R

N
/
cos

куч мавҳум сиртга нормал 
йўналган бўлади. Агар понанинг АВ таянч сиртига таъсир этувчи ишқаланиш 
кучи ҳам ҳисобга олинса, у ҳолда 

бурчаги ишқаланиш бурчаги 

1
га пастдан 
катталаштирилади.
Бу ҳолда: 



sin 
S/cos
+
'
Rsin
=
Р
Схемага кўра: 


Rz
S






cos
cos
N