Қишлоқ хўжалик машиналари ва жиҳозларини


Download 5.02 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/86
Sana20.11.2023
Hajmi5.02 Mb.
#1790091
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   86
Bog'liq
Қишлоқ хўжалик машиналари ва жиҳозларини ҳисоблаш ва лойиҳалаш

6-расм. Понанинг тупроқ 
заррачасига 
бўлган 
кучлари 
N
T
қ N tg ва F
max
қ N tg 
эканлиги эътиборга олинса 
(бу ердаги — тупроқнинг понани АВ ѐни бўйича ишқаланиш бурчаги):
tg>N tg 
ѐки> ѐки <булиши керак, тупроқ юқори томонга силжийди, 
акс ҳолда тупроқ пона таъсирида илгари сурилади. Бу ҳолни пахта териш 
аппаратининг шох кўтаргичини, галла комбайни ўргичининг бўлгичини, 
картошка ковлагичининг лемехини лойиҳалашда хам эътиборга олиш керак. 
Эгри сиртли пона (7- б расм) нинг ишчи ѐни АВ га хар хил баландликда 
уринма ўтказилса, улар харакат йўналиши V га турли 
1

2

3
...
n
бурчак 
билан энгаштирилганлиги аниқланади. Кўпинча 
1

2

3
... қабул килинса, 
эгри чизиқли понага кўтарилаѐтган қатлам узлуксиз деформацияланиб, жадал 
майдаланади. Бу хусусияти билан уч ѐнли пона ясси понадан тубдан фарқ 


13 
қилади. Лекин (4) формулага биноан, агар ўртача қ 26° кабул килинса,
<64° бўлишини таъкидлаш мумкин (амалда қ 50° кабул килинади). 
Ясси понанинг тупроқ палахсасига таъсири унинг харакат йўналишига 
ўрнатилиш 
тартибига 
боғликдир. 
Буни 
тушуниш 
учун 
7- расмда 
кўрсатилгандек, тупроқ палахсасига кетма-кет учта ясси понанинг таъсири 
таҳлил қилинади.
7-расм. Икки ѐнли 
понани 
тупроқ 
палахсасига таъсири.
Масалан, 
пона 
тупроққа 
7- а 
расм-
дагидек ишчи АВ ѐни 
харакат йўналиши V га 
(бурчаги 
остида 
жойлашган 
а 
қалин-
лигидаги 
тупроқ 
палахсасига) таъсир этса, 
уни асосий ердан ажратиб 
олиб юқорига кўтаради. 
Агар АВ ѐни V га 
нисбатан а бурчагига 
энгаштирилган пона палахсага таъсир этса (7- б расм), тупроқни ѐн томонга 
суриб ташлайди. 
а ва бурчакли поналар биргаликда таъсир этса, палахса таъсир бошида 
икки томонга деформацияланади, кейинчалик эса бу бурчаклар ўзгармас 
бўлганлиги сабабли, майдаланиши тўхтайди. Деформацияни узлуксиз давом 
эттириш мақсадида тупроққа  а ва бурчаклари кўпайиб борадиган бир нечта 
поналарнинг кетма-кет таъсир этиши талаб қилинади, яъни эгри чизиқли пона 
таъсир этиши керак. Ишчи АВ ѐни харакат йўналиши га  бурчагини ҳосил 
қиладиган пона таъсирида палахса бир марта бурилади, куяди. Агар
бурчаклари 90° гача ва ундан кўпроқ ўзгарадиган бир нечта поналар 
палахсага кетма-кет таъсир этса, яъни эгри чизиқли пона ҳосил бўлса, тупроқ 
палахсаси ѐн томонга


14 
 
8-расм. Уч ѐнли понанинг палахсага таъсири 
Уч ёнли кия пона (8- а расм) эса бир юришда юкоридаги учта икки ѐнли 
понанинг тупроқка таъсирини таъминлайди. 
Агар уч ѐнли кия пона Х укига параллел харакатланса (8-б расм), унинг узаро 
перпендикуляр булган ВОМАОМАОВ ѐнлари учта ясси икки ѐнли поналардек 
таъсир этади. АВ кирраси палахсани шудгор тубидан, ВМ кирраси эса шудгор 
деворидан ажратса, АВМ ѐни уни унг томонга суриб силжитади, ағдаради, 
натижада тупроқ майдаланади. а бурчаклари усиб бораѐтган бир нечта уч ѐнли 
кия поналарни бир-бирининг устига кийдирилса, 5- а расмдагидек цилиндрик 
сиртни (чунки а қ const) хосил килади. Бундай сиртга эга булган тунукадан 
керакли шакл киркиб олинса, цилиндрик сиртга эга булган плуг корпуси 
ясалади. Бундай корпус билан кумлок тупроқли ер шудгорланса, палахса 
юкорига кутарилаѐтиб, жадал майдаланади, аммо етарли ағдарилмайди. 
Серилдизли, заррачалари узаро богланган, яъни жипслашган тупроқли далани 
хайдашда палахсани нафакат майдалаш, балки ағдариш талаб килинади. 
Бундай ишни бажариш учун 8- б расмдагидек б бурчаклари тезрок усадиган 
поналарни бир-бирига кийдириб, винтсимон сиртни (геликоидни) ясаш ва 
унинг бир булагидан винтсимон корпус киркиб олиш мумкин. Бундай 
корпуслар боткокли чимли тупроқни туликрок ағдариб бериш кобилиятига эга 
булади.


15 
9-расм. Уч ѐнли поналардан корпус сиртининг хосил булиши 
Тўлиқроқ ағдарилган палахсанинг юза бети пастга ѐткизилиб, тупроқ билан 
кўмилади, натижада чим тез чириндига айланади. 
Шундай килиб, уч ѐнли кия понанинг кайси бурчаги тезрок узгаришига караб, 
плуг корпусига бериладиган цилиндрсимон (бур-чаги тезрок узгартирилса) ѐки 
цилиндроидсимон (a ва 
бурчаклари тезрок узгартирилса), шунингдек, 
винтсимон (б бурчаги тезрок узгартирилса) сирт ясалади. 

Download 5.02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling