Ishsizlikni statistiko`rganish. Reja: L. Iqtisodiy faol va nofaol aholi. Mehnat resurslari

Ro'yxatdagi xodimlar soni korxona ixtiyoridagi har kungi mavjud bo'lgan mehnat resurslari salohiyati haqida fikr yuritish imkoniyatini beradi. Shu va boshqa ko'rsatkichlar momentli ko'rsatkichlar bo'lib, ularni soni har kuni o'zgarib turadi. Shuning uchun ma’lum iqtisodiy tahlilni amalga oshirish uchun (o'rtacha mehnat unumdorligi, o'rtacha ish haqi va h.k.). 0 ‘rtacha ro'yxatdagi xodimlar soni aniqlanadi. Buning uchun har kungi ro'yxatda turgan xodimlar sonini qo'shib, kalendar kunlar soniga bo'linadi (28, 29, 30, 31). Bunda shanba va yakshanba kunlar uchun juma kunida ro'yxatda turganlar soni olinadi. Agar korxona oy davomida to'liq ishlamagan bo'lsa ham, c'rtacha aniqlashning bu usuli o'zgarmaydi.
Masalan: korxona 25-iyundan ishlay boshlagan. Ro'yxatdagi xodimlar soni quyidagicha bo'lgan: 25-iyun (seshanba) 200 kishi, 26-iyun (chorshanba) 200 kishi, 27-iyun (payshanba) 203 kishi, 28-iyun (juma) 209 kishi. Oyning oxirgi ikki kuni (29 va 30) darn olish kunlariga to'g'ri kelgan. U holdaHar kungi ro'yxatdagi xodimlar sonf^ishga kelgan va kelmaganlardan tashkil topadi, shuning uchun kelganlar va kelmaganlar sonini qo'shib, kalendar kunlar soniga bo'linadi.
Masalan, korxona bo'yicha quyidagi ma’lumotlar mavjud (kishi/kunlar): ishga kelishlar soni - 3010, ish kunlari kelmasliklar soni - 70, dam olish va bayram kunlari ishga kelmaslik — 1600. U holda Bir necha oylardan iborat davr uchun o‘rtachani aniqlash arifmetik formulasidan foydalaniladi. (I chorakda o'rtacha ro'yxatdagi xodimlar soni 612 kishi: aprelda 610 kishi, mayda 610 kishi, iyunda 604 kishi. Mehnat resurslaridan foydalanish darajasini tahlilini uch xil yo'nalishda amalga oshiriladi:
— soni bo'yicha;
— ish vaqti bo'yicha;
— mehnat unumdorligi bo'yicha.
Soni bo'yicha korxonada mehnat potensialidan foydalanishni o'rganish uchun ro'yxatdagi xodimlar sonidan foydalanish koeffitsiyenti aniqlanadi.
„ _ 0 ‘ rtacha amalda ishlagan ?odimlarsoni 0‘ rtacha ro‘ yxatdagi xodimlar soni, ish kunlari bo‘ у icha hisoblangan Keyingi yo'nalishlar bo'yicha tahlil keyingi bo'limlarda ko'riladi. Ishchi kuchi harakatini vaqt bo'yicha, korxonalar bo'yicha intensivligini o'rganish maqsadida quyidagi nisbiy ko'rsatkichlar aniqlanadi:
Ishga qabul qilish va undan bo‘shash natijasida ishchi kuchi sonining o‘zgarishi ishchi kuchi harakati deb ataladi. Uni ifodalash uchun quyidagi absolut ko'rsatkichlar aniqlanadi:
— qabul qilish oboroti (ishga qabul qilinganligi haqida buyruq chiqarilgan);
— ishdan bo‘shash oboroti (ishdan bo'shamaganligi haqida buyruq chiqarilgan);
— ishchi kuchi umumiy oboroti (qabul qilingan va bo'shaganlar umumiy soni).
O'z xohishi bilan ishdan bo'shagan kishilar qatoriga quyidagilar kiradi: o'z xohishi bilan ishdan bo'shaganlar, shuningdek, quyidagilar: tanlovdan o'tish natijasida boshqa joyga o'tganlar, yashash uchun boshqa joyga ko'chganlar, kasallik yoki nogironlik, o'qishga kirish, pensiyaga chiqish, oiladagi kasal kishini boqish, ikki tomon bitimiga asosan bo'shagan kishilar. Ishga qabul qilish va bo'shash haqidagi ma’lumotlar asosida ham korxona, ham milliy iqtisodiyot darajasida quyidagicha
ishchi kuchi balansi tuziladi: Bunda, T 0 — davr boshidagi xodimlar soni; QQ— qabul qilinganlar soni, shu jumladan, manbaalar bo'yicha: bandlilik xizmat yo'llanmasi bilan;boshqa korxonalardan o'tkazilganlar; boshqa manbaalardan (korxonaning o‘zi qabul qilgan; o'qishdan, armiyadan qaytgan va h.k.); В — ishdan bo‘shaganlar soni, shu jumladan, sabablar bo'yicha: boshqa tashkilotga o‘zkazish sababli; xodimning xohishi bilan mehnat — bitimini tugatilishi (o‘z xohishi bilan); korxonaning xohishi bilan mehnat — bitimini tugatish, armiya safiga chaqirish sababli; boshqa sabablar bilan. Tj — davr oxiridagi xodimlar soni.
Aholi bandligini o'rganish uchun korxona va tashkilotlardagi ish joylarining yangisini barpo etish va ba’zilarini yo'qotish bo'yicha harakatini ham o'rganishni taqozo etadi. Bandlilik xizmatlari idoralari korxona va tashkilotlardan ularning xodimlarga bo'lgan talabini olib o'iganadilar va shu ma’lumotlar asosida statistika quyidagi ko'rsatkichlami hisoblaydi:
— ish joylarining umumiy soni - umumiy mavjud ish joylari bo'sh ish o'rinlari;
— bo'sh ish joylar soni (korxona va tashkilotlarning buyurtmalari asosida aniqlanadi);
— yangi kiritilgan ish joylar soni (ishlab chiqarishni. kengaytirish, qayta qurish va ish smenalarini ortishi natijasida va h.k.);
— bir bo'sh joyga band bo'lmagan aholining yuklamasi.