Ищзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таoлим вазирлиги фарьона политехника институти


МАВЗУ : БОЗОР ВА УНИНГ ТАРКИБИ РЕЖА


Download 0.52 Mb.
bet13/27
Sana19.06.2023
Hajmi0.52 Mb.
#1602707
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   27
Bog'liq
iqtisodiy nazariya

МАВЗУ : БОЗОР ВА УНИНГ ТАРКИБИ

РЕЖА


1) Бозорнинг таркиби:
2) Бозор объекти жихатидан турлари .
3) Айирбошлаш микеси жихатидан бозор турлари.
4) Амал килиш хусусиятига караб бозор турлари.
5) Иктисодий алокаларига киришиши даражасига кура бозор турлари .
АДАБИЕТЛАР
1. И.А. Каримов. Узбекистон - бозор муносабатларига утишнинг узига хос йули. Т. 1993 и.
2. М.Расулов. Бозор икти-содиети асослари. Т. 1999 и.
3. К.Ю. Умаров ва б. Иктиосдиетни назарияси. Т. 1998 и.
4. А.Улмасов. Иктисодиет асослари. Т. 1997 и.
5. А.Улмасов, М. Шарифхужаев. Иктисодиет назарияси Т. 1995 и.
6. Чжен В.А. Бозор ва очик иктисодиет. Т. 1996 и.
Бозор - бу сотувчилар ва харидорларнинг товарларни пул воситаси айирбошлаш юзасидан келиб чиккан иктисодий муносабатлари, уларнинг узаро алокалари . Демак, товарларни сотиш борасидаги иктисодий алокалар ва муносабатларнинг мажмуи сифатида бозор, мехнат таксимоти ривожланган хар кандай иктисодий тузумнинг энг мухим таркибий туркумидир. Товар ана шу муносабатлари тузилишида истеъмол бозори марказий уринни эгаллайдики, унда инсон эхтиежларини бевосита кондирувчи моддий буюмлар ва хизматлардан иборат иктиосдий неъматлар сотилади.
Жамиятда бозор объектларининг куп ва хилма-хил булиши ишлаб чикаришнинг ривожланиш даражасига боглик булади. Шунингдек, бозор субъектлари - иштирокчилари хам бир хил эмас. Улар икки гурухга булинади: Сотувчилар ва харидорлар. Улар бозор муносабатларида турли вазифани бажарадилар. Сотувчилар - бозордаги товар ва хизматларни таклиф этувчи корхоналар еки якка тартибда ишлаб чикарувчилар, иш кучи, ер, сув, машина, ускуна, бино - иншоот эгаси, пул капитали, кимматбахо когозлар ва валюта сохиблардан иборат булиб, улар уз товарларини сотадилар еки ижарага берадилар.
Харидорлар кенг катлам истеъмолчилар булиб, улар бозорга уз талаб эхтиежи ва пул билан чикадилар, харидорлар оддий истеъмолчи фукоралар, ресурслар сотиб олувчилар, иш кучини елловчи тадбиркорлар ва хоказолар. Бозорда талаб ва таклиф учрашади. Бозор субъектларининг хар бири уз манфаатларини кузлаб иш юритад и. Уларнинг хатти - харакатини бозор
мувофиклаштиради, шу оркали субъектларнинг манфаати амалга ошади. Бевосита бозор алокаси юз берганда товар ишлаб чикарувчи ёки унинг вакили истеъмолчи, яъни харидорнинг узи билан тугридан тугри олди-сотди ишларини олиб боради. Билвосита муносабат пайдо булганда ишлаб чикарувчи билан харидор уртасида алокаларни урнатишда воситачи тижорат ахли иштирок этади. Бозор турлари:
1. Айирбошлаш объектининг моддий шакли жихатидан:
истеъмол товарлари ва хизматлар бозори, ишлаб чикариш воситалари сотиш ва сотиб олиш бозори, кишлок хужалиги махсулотларининг харид бозори, молия бозори, мехнат бозори, интеллектуал товарлар бозори, иктисодий ахборотлар бозори, курол- яроклар бозори, Истеъмол товар ва хизмат бозори: -туйинган бозор -такчил еки оч бозор.Молия бозори: пул бозори, сармоялар бозори кимматли когозлар бозори.Киммали когозлар бозори:акция (оддий ва имтиезли), облигация, вексель, чек, депозит, сертификат ва бошкалар.
2. Интеллектуал товарлар бозори: илмий - техника ишланмалар , тасвирий санъат , мусика, антиквар буюмлар, кино.
1. Айирбошлаш микеси жихатидан бозор турлари:
• махаллий бозор - шахар, туман, вилоят.
• регионал бозор - чеагарадош вилоятлар
• миллий бозор -- мамлакат микесидаги .
• жахон бозори - мамлакатлараро бозор(халкаро мехнат таксимотининг натижаси).

  1. Амал килиш хусусиятига караб бозор турлари:

тартибсиз бозор.(еввойи бозор).
• тартибли бозор (маданий бозор).
• бошкариладиган бозор.
Тартибсиз бозорда омиллар амал килмайди, дехкон бозори мол бозори, чайков бозори тартибсиз бозорга мисол булади.
Тартибли бозор - ривожланган мамлакатларга хос талаб ва таклиф конуни амал килади.
Бошкариладиган - давлат идоралари берадиган буйрук ва курсатмалар асосида амал килади. Нимани, канча кай тарика ишлаб чикариш, кимга ва
кандай нархларга сотишни давлат органлари режалар асосида белгилайди.Собик социалистик бозор тури.
1. Иктисодий алокаларга киришиш даражасига кура бозор турлари:
эркин бозор - ракобатли бозор.
монополлашган бозор - ракобат чекланган бозор. монопол ракобатли бозор - нисбатан куп булмаган фирмалар ишти окидаги.
олигополистик бозор - санокли фирмалар хукмрон булади. соф монополия бозори - танхо фирма хукмрон
1. Товарларни четдан келишига караб очик ва епик бозор, ташки ва ички бозор турлари мавжуд.
"Пинхоний" бозор - конун таъкиклаган товар ва хизматлар бозори. Курол билан савдо килиш. Наркотик моддалар Киморбозлик Фохишабозлик Валюта чайковчилиги Спиртли ичимликлар тайерлаш ва сотиш. Дори дармонлар.
Рэкет (боскинчилик, талончилик, угрилик, одам улдириш ва бошкалар).
• Контрабанда (чегарадан яширинча мол утказиб юбориш)

Download 0.52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling