İslam hukuk usulü II iKİNCİ BÖLÜM ŞER’Î delillerden çikarilan hüKÜmler

MANAYA GÖRE LAFZIN TABİ TUTULDUĞU AYIRIMLAR 
Vazolunduğu mana bakımından 
1) Hâs 
2) Âm 
3) Müşterek 
Kullanıldığı mana bakımından 
1) Hakîkat 
2) Mecâz 
3) Sarîh 
4) Kinâye 
Delaletin açıklığı/kapalılığı bakımından 
Açıklık (Vuzûh) bakımından 
Kapalılık (Hafâ) bakımından 
1) Zâhir 
3) Müfesser 
1) Hafî 
3) Mücmel 
2) Nas 
4) Muhkem 
2) Müşkil 
4) Müteşabih 
Delaletin şekli bakımından 
1) İbâre 
2) İşâret 
3) Delâlet 
4) İktizâ 

---

VAZOLUNDUĞU MANA BALIMINDAN LAFIZ 
 
1.HÂS 
Hâssın Tanımı 
Hâssın Delaleti 
Hâs, tek bir manayı teker teker göstermek 
üzere konmuş lafızdır. 
ىًنمع َم ى َلَع ِة
َ
ل
َ
لَ َّدلِل ُعو ُضمو
َ ملْا ُظمفَّللا َوُه :  صاَخ ْلا
ِداَر ِفمنِ
م
لَا ِليِب َس ى
َلَع ٍد ِحاَو
Hâssın, başka bir manaya çeken bir delil 
bulunmadıkça, vazolunduğu manaya delaleti 
kat’îdir. 
Örnek
: miras ayetlerindeki “nısf”, “sülüs”, 
“rubu’”, “sümün” lafızları has lafızlardır. 
MUTLAK VE MUKAYYET 
Mutlak 
Mukayyet 
Mutlak, gayri muayyen bir ferdi veya fertleri 
gösteren ve kendisinin herhangi bir sıfatla 
kayıtlandığına dair delil bulunmayan lafızdır. 
ِرمي
َغ ٍداَرمفَأ موَأ ٍدمرَف ىَلَع ُّل ُدَي ي ِذّلا ُظمفَّللا َوُه :  ُقَلْطُْلْا
َن ِم ٍة َف ِصِب ِه ِديِي
مقَت ىَلَع ُّل ُدَي اَم ِهِب منِرَتمقَي ممَلَو ،ٍةَنَّيَعُم
ِتا َف ِّصلا 
Hükmü: Bir nasta mutlak olarak yer alan 
lafız, başka bir nasta mukayyet olarak 
gelmemişse, mutlak haline göre amel edilir ve 
delil olmadan takyid edilmesi doğru olmaz.