İslam hukuk usulü II iKİNCİ BÖLÜM ŞER’Î delillerden çikarilan hüKÜmler
) Amelden o amelin aslındaki noksanlık
Download 232.89 Kb. Pdf ko'rish
|
Hukuk Usulü II (bitti)
|
2) Amelden o amelin aslındaki noksanlık sebebiyle nehiy. Bu amel bâtıl olur. Örnek: Mevcut olmayan şeyi satmak 3) Amelden o amelin vasfındaki noksanlık sebebiyle nehiy. a) Hanefilere göre, muamelatta butlân ve fesât farklıdır. Onlara göre, asıldaki noksanlık butlân, vasıftaki noksanlık fesâttır. Bu yüzden amel bâtıl olmaz, fâsit olur. b) Cumhura göre, muamelatta butlân ve fesât aynıdır. Onlara göre, hem asıldaki hem de vasıftaki noksanlık butlân/fesattır. Bu yüzden amel bâtıl/fâsit olur. Örnek: Ribâ yahut fâsit şart ihtiva eden satım sözleşmesi 2.ÂM Âmmın Tanımı Âm, tek vaz’ ile tek bir manayı göstermek üzere konmuş bulunan ve muayyen bir miktarla sınırlı olmaksızın bu mananın kendisinde gerçekleştiği bütün fertleri kapsayan lafızdır. ىَنمعَ م لْا َكِل َذ اَهيِف ُقَّقَحَتَي ي ِتَّلا ِداَرمفَ ملِا َعيِمَج ُلُم مشَي َو ،ٍد ِحاَو ىًنمعَِلْ اًد ِحاَو ا ًعمضَو ُعوُضموَملْا ُظمفَّللا َوُه : ماَعْلا ٍة َّنَّيَع ُم ٍةَّيِّم َك يِف ٍرمصَح ِرميَغ من ِم Umum İfade Eden Lafızlar 1) “ ك ل ” ve “ عيمج” lafızları. 2) ( ْلا) ile muarref olan çoğul. 3) ( ْلا) veya izafetle muarref olan tekil. 4) İsm-i mevsuller. 5) Şart isimleri. 6) İstifham isimleri. 7) Nefiy veya nehiyden sonra gelen nekre. ق ل لك كاش ىلع لمعي هتل حلفأ دق نونمؤملا نإ ناسنلإا يفل رسخ نإ نيذلا ىماتيلا لاومأ نولكأي ... املظ نمف همصيلف رهشلا مكنم دهش نم ق الله ضرقي يذلا اذ ر انسح اض لا ةيصو ثراول ÂMMIN TAHSİSİ A) Vaz’ itibariyle âm lafız, bütün fertleri ifade etmek üzere konmuştur. B) İstimal itibariyle âm lafız a) Bazan bütün fertleri ifade etmek üzere kullanılır. b) Bazan bir kısım fertleri ifade etmek üzere kullanılır. CUMHURA GÖRE TAHSİS Cumhura göre tahsis: bir delile binaen âmmı umum anlamından çıkarıp, kapsamında bulunan bir kısım fertlere hasretmektir. Bunu sağlayan delile “muhassıs” adı verilir. CUMHURA GÖRE MUHASSISIN KISIMLARI Müstakil Muhassıs Âmmı ihtiva eden nassın bir cüzü olmayan tahsis delil demektir. Bu üç nevidir: Gayri Müstakil Muhassıs Âmmı ihtiva eden nassın bir cüzü olan tahsis delil demektir. Bu üç nevidir: 1) Akıl Örnek: Oruç ve hac ayetleri umum ifade eder. Akıl, âkil ve bâliğ olmayanları bunun dışında tutar. 1. İstisna Örnek: رفك نم للهاب نم هناميإ دعب نم لاإ هركأ ... 2) Örf ve adet Örnek: Vasiyetteki “hayvanlar”dan kasıt örfen “at” ise, atlar vasiyet kapsamında, diğer hayvanlar vasiyet kapsamında değildir. 2. Şart Örnek: مكلو مكجاوزأ كرت ام فصن نإ دلو نهل نكي مل 3) Nas Mevsul müstakil nassa örnek: الله لحأو عيبلا م رحو رلا اوب Munfasıl müstakil nassa örnek: مكيلع تم رح ةتيملا “ هؤام روهطلا وه لحلا ، تيم هت ” 3. Sıfat Örnek: يف ةمئاسلا منغلا ةاكز HANEFİLERE GÖRE TAHSİS Hanefilere göre tahsis: (âm lafzı ihtiva eden nastan) müstakil ve (âmma zaman bakımından) mukârin bir delile binaen âmmı umum anlamından çıkarıp, kapsamında bulunan bir kısım fertlere hasretmektir. a) Delil müstakil ve mukârin ise, bu yolla âmmın umumdan çıkarılması “tahsîs”tir. b) Delil müstakil olup, mukârin olmazsa, bu yolla âmmın umumdan çıkarılması “nesh”tir. c) Delil gayri müstakil ise, bu yolla âmmın umumdan çıkarılması “kasr”dır. HANEFİLERE GÖRE MUHASSISIN KISIMLARI Hanefilere göre âmmın muhassısları şunlardan ibarettir: 1) Akıl 2) Örf ve adet 3) Âmma mukârin müstakil nas ÂMMIN DELALETİ 1) Tahsise uğramış âm, tahsisten sonra kapsamı dahilinde kalan fertlerine delalet eder. Bu delalet zannîdir (İTTİFAKLA) 2) Tahsise uğramayan âm, kapsamı dahilinde olan bütün fertlerine delalet eder. Bu delalet: a) Cumhura göre, zannîdir. b) Hanefilere göre, kat’îdir. 3.MÜŞTEREK Müşterekin Tanımı Müşterek, her biri ayrı vaz’ ile olmak üzere birden fazla manaya sahip olan lafızdır. ٍصا َخ ٍع مضَوِب اَهمنِم ٍّلُكِل َع ِضُو مدَقَو ،ىًنمعَم منِم ُرَثمكَأ ُهَل ي ِذَّلا ُظمفَّللا َوُه : ُكَرَت ْشُْلْا Müşterekin Ortaya Çıkış Nedeni Müşterekin Hükmü 1) Arap kabileleri arasındaki farklılıklar. 2) Bir lafzın iki mana arasında ortak bir mana için konulmuş olması ( ةثلاث ء ْرُق ) 3) Önce bir mana için kullanılan lafzın sonra bir çeşit “alaka”ya binaen mecaz yoluyla başka bir manada kullanılması. • Lafızda aslolan müşterek olmamaktır. • Lafzın hem müşterek olma hem de müşterek olmama ihtimali varsa, müşterek olmama ihtimali tercih edilir. • Müşterek olursa, lafzın delalet ettiği manalardan hiçbiri, bunun tercihini gerektiren karine bulunmadıkça tercih edilmez. KULLANILDIĞI MANA BAKIMINDAN LAFIZ HAKİKAT, MECAZ, SARİH VE KİNAYE Hakikat Mecâz Hakikat, konulduğu manada kullanılan lafızdır. Örnek: Lügavi hakikat: مشلا س “Güneş” Şer’î hakikat: ةلاصلا “Namaz” Örfi hakikat: ةبادلا “Dört ayaklı hayvan” Hükmü: Hakiki manaya göre anlama mümkün olduğu sürece mecazi manaya göre yorum yapılamaz. لاكلا يف لصلأا ةقيقحلا م ( هلجم 12 م ) Mecâz, bir alaka veya karineden ötürü konulduğu manadan başka bir manada kullanılan lafızdır. Örnek: “aslan Mehmet” ةبقر ريرحتف “boyun (köle) azadı” Hükmü: Hakiki manaya göre anlamayı engelleyen bir alaka veya karine varsa, o zaman bu yönde yorum yapmak ve lafza mecazi mananın hükmünü bağlamak gerekir. Download 232.89 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|