Issn 2181-1296 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA FALSAFA 2021-yil, 6-son 
72 
bilan muloqot qilish huquqi"” subyektning u bilan aloqada boʻlgan real dunyoga, shu 
jumladan, boshqa odamga bu dunyoning bir qismi sifatida munosabati bilan bogʻliqligi boʻlib 
hisoblanadi. 
Soʻz erkinligini psixologik tushunish insonning tugʻma lingvistik qobiliyati bilan 
bogʻliq boʻlib, u oʻz navbatida inson miyasida sodir boʻladigan biokimyoviy va fiziologik 
jarayonlarning xususiyatlari bilan belgilanadi.Ularning aksariyati shu qadar murakkab va 
ajralib turadiki, ular tadqiqotchilar uchun hanuzgacha sir boʻlib qolmoqda. Shunga qaramay, 
sogʻlom subyektlar va miyaning oʻng yoki chap yarim sharlari shikastlangan bemorlarni 
tadqiq qilishda olingan hozirda mavjud boʻlgan maʼlumotlarni tahlil qilish nutq faoliyatining 
psixofiziologik asoslari har ikkala yarim sharning birgalikdagi ishiga bogʻliq, va ularning har 
biri nutq aloqasi jarayonlariga oʻziga xos hissa qoʻshadi degan xulosaga kelishimizga imkon 
beradi. [8] 
Til qobiliyatini shakllantirishning qonuniyatlari nutq faoliyati ontogenezi materiallari 
asosida, yaʼni bola qanday qilib gapirishni oʻrganishini, bu holda uning miyasi qanday 
funksiyalarni bajarishini oʻrganish asosida aniqlanadi. Ijtimoiylashuv jarayonida ona tilidagi 
soʻzi bola tomonidan asta-sekin idrok etiladigan narsalarni nomlash bilan yuzaga keladi. [9] 
Shunga koʻra, miya obyektiv dunyo obyektlaridan olgan taassurotlarini, ularni chaqiradigan 
soʻzlarni va shakllantirayotgan tushunchalarni qayd etadi. 
Shunday qilib, soʻz erkinligining ijtimoiy fenomeni nimadan iborat ekan ? Soʻz 
erkinligi shaxsning ijtimoiylashuvi, madaniy va maʼnaviy rivojlanishi uchun juda muhimdir. 
Soʻz erkinligi jamiyatning demokratik rivojlanishi uchun juda muhimdir. Soʻz erkinligi 
ijtimoiy axborotlar almashinuvi, insonning ijtimoiy xotirasini toʻldirish uchun zarurdir. 
Shunday qilib, soʻz erkinligi oʻzini oʻzi tashkil etuvchi jamiyatda sinergetik maʼlumotlarning 
oʻsishini taʼminlovchi shartdir. 
Soʻz erkinligi - bu shaxs va jamiyatning erkinligi va javobgarligining kafolatidir. Soʻz 
erkinligisiz falsafa va fanning rivojlanishi imkonsiz, bu esa dunyoning haqiqiy tasvirini olish 
imkonsiz ekanligini anglatadi. Shaxsiyat - bu insonning mohiyatidir. Shaxs nutqi bu uning 
ichki, muhim jarayon sifatida fikrlashi bilan bogʻliq boʻlgan tashqi hodisadir. Soʻz erkinligi 
insonning shaxs sifatida mohiyatini ochib beradi. 
Shunday qilib, soʻz erkinligining ijtimoiy -madaniy hodisa sifatida mohiyati shundan iboratki, 
u ijtimoiy voqelikning koʻrsatkichi va regulyatori boʻlib xizmat qiladi, ularsiz jamiyat va 
shaxsning oʻzini oʻzi rivojlantirishi imkonsizdir.