Issn 2181-2292 "солиқ ва ҳаёт" электрон илмий-оммабоп журнали

2-вариант. Бу ҳолатда
а) 1-жадвалнинг 4 устунидаги маьлумотлар асосида муҳимликнинг ўртача 
даражасини ҳисоблаб чиқамиз 
(39 003 + 38 412 + 34 201 + 63 289 + 43 698)/5 = 43 721 минг сўм 
б) муҳимликнинг ўртача даражасидан кўп ёки кам томонга катта фарқ қилувчи 
кўрсаткичларнинг қийматлари тўпламдан чиқариб юборилади. Бизнинг мисолда бу 
суммалар 63289 минг сўм ва 34 201 сўм. 
в) қолган қийматлар асосида муҳимликнинг янги ўртача миқдори аниқланади 
(39 003 + 38 412 + 43 698)/5 = 40 371 минг сўм 
г) фойдаланишда қулай бўлиши учун кам томонга яхлитлаб оламиз.
Шунда бизнинг мисол маьлумотларига кўра барча базавий кўрсаткичлар учун 
умумий муҳимлик даражаси 40 000 минг сўмга тенг бўлади ва жами молиявий 
ҳисобот учун муҳимлик даражаси ( 40 000 минг сўм*5) 200 000 минг сўмни ташкил 
қилади. Мазкур сумма Молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот умумий қийматини ( 

---

www.soliqvahayot.uz
III СОН. 2023 
136 
200 000/ 12 657 890* 100) 1,58 % ни ташкил қилади ва кўрсаткич аудит амалиётида 
тавсия этиладиган даража (5-10%) дан кам бўлиб аудиторлик ташкилотини 
қониқтиради.
Муҳимлик даражасини базавий кўрсаткичларнинг ўртача қиймати бўйича 
аниқлаш услубиётининг бир қатор афзалликлари мавжуд. Жумладан: 
- базавий кўрсаткичларни ўзгартириш, баьзиларини олиб ташлаш ёки 
янгиларини киритиш; 
- базавий кўрсаткичлар улушнини ўзининг билим ва амалий иш тажрибасидан 
келиб чиқиб ўзгартириш; 
- яхлитлаш тартибини ўзгартириш; 
- ўтган йилги ҳисобот кўрсаткичларини эьтиборга олиш ва уларни ўзгариш 
сурьатини ҳисобга олиш; 
- ҳисобот шакллари ва базавий кўрсаткичларнинг алоҳида моддалари бўйича 
турлича муҳимлик даражаларини қўллаш; 
- муҳимлик даражасини ҳисоблаш жадвали ва унинг даражасини ҳисоблашнинг 
ўзига хос услубиётини ишлаб чиқиш.