www.soliqvahayot.uz
III СОН. 2023
171
сиёсати шаклларини ҳам белгилайди. Шундан келиб чиққан ҳолда,
айрим
ривожланган давлатлар халқаро савдо операциялар ҳажмини таҳлил қилиб кўрамиз.
Таҳлил натижаларига кўра, ривожланган давлатлардан АҚШ халқаро савдо
операциялар ҳажми қолган ривожланган давлатларга қараганда
ЯИМга нисбатан
салмоғи анча пастдир. Хусусан, 1997 йилда АҚШ экспортининг ЯИМга нисбати 11
фоини ташкил қилган бўлса, 2022 йилга келиб бу кўрсаткич 12 фоиз атрофида
бўлмоқда ва сезиларли ўзгариш кузатилмади.
Таҳлилни
яна бир ривожланган давлат, яъни Япония мисолида ҳам олиб
борганмиз. Япония давлати эскпортининг ЯИМга нисбати 1997 йилда 10 фоизни
ташкил қилган бўлса, 2008 ва 2020 йиллардаги иқтисодий нобарқарорлик
натижасида кескин тебранишни инобатга олмаганда 2022 йилгача катта ўзгариш
бўлсаган. Хусусан, 2022 йилга келиб Япония ишлаб чиқаришининг 14
фоизини
ташки иқтисодиётга сотмоқда.
5-расм. Айрим ривожланган давлатлар экспортининг ЯИМга нисбати (фоизда)
5
Таҳлилда фойдаланган кейинги давлат Канада давлати бўлиб, унинг ташқи
савдо операциялари ҳажми АҚШ ва Япония давлатларидан кескин фарқ қилади.
Таҳлил натижаларига кўра, 1997 йилда Канада давлати ишлаб чиқарилган
маҳсулотининг 38 фоизини ташқи дунё давлатларига сотган бўлса, 2000 йилда бу
кўрсаткич 45 фоизга етган. Аммо кейинги йилларда, яъни 2000-2008 йилдан бошқа
давлатлардан фарқли равишда Канада давлатининг экспорт ҳажмининг
ЯИМга
нисбати пасайиб борган ва 2008 йилда 30 фоиздан ҳам пастга тушган. Кейинги
йилларда Канада экспортининг ЯИМдаги самоғи кескин ўзгармаган ва 2022 йилгача
30-34 фоиз атрофида сақланган.
Юқоридаги давлатлар импортининг ЯИМга нисбатини таҳлил қилганда ҳам
кескин ўзгаришлар кузатилмади. Хусусан, АҚШ импортининг ҳажми ҳам қолган
давлатлардан унчалик юқори эмас. Хусусан, 1997 йилда АҚШ
импортининг ЯИМга
нисбатан салмоғи 12 фоизни ташкил қилган бўлса, 2022 йилда бу кўрсаткич 14 фоиз
атрофида бўлган ва бунда ҳам кескин тебраниш кузатилмаган.
Япония давлатининг импорти ҳажмининг ЯИМга нисбати 1997 йилда 10 фоиз
атрофида бўлган бўлса, кейинги йилларда ушбу кўрсаткич доим ошиб борган ва
2022 йилга келиб Япония импортининг ЯИМга нисбати 18 фоизга етган.
5
https://data.worldbank.org/indicator/NE.EXP.GNFS.ZS