Iste’mol va jamg‘arma

Iste’mol va jamg‘arma 
 
. 
372 
talabni ta’minlash uchun etarli bo‘ladi. Demak jamg‘arma daromadlar - xarajatlar 
oqimida nomutanosiblik bo‘lishiga olib keladi. 
Jamg‘arma 
daromadlardan 
mablag‘larni 
olib 
qo‘yishni 
bildirib 
iste’molchilik sarflari barcha ishlab chiqarilgan mahsulotni sotib olish uchun etarli 
bo‘lmay qolishini bildiradi. Agar aholi o‘z daromadining qandaydir, qismini 
jamg‘arsa, o‘zining xususiy talabini vujudga keltirmaydi. Buning natijasi sotilmay 
qolgan tovarlarning ko‘payishi, ishlab chiqarishning qisqarishi, ishsizlik va 
daromadlarning pasayishi bo‘lishi mumkin. 
Boshqa tomondan jamg‘arma talabning etishmasligiga olib kelmasligi ham 
mumkin, chunki jamg‘arilgan mablag‘lar tadbirkorlar tomonidan investitsion 
maqsadlarda ishlatiladi. Bu iste’molchilik sarflarining har qanday etishmasligini 
qoplaydi va jamg‘arma keltirib chiqaradigan iste’moldagi har qanday etishmaslikni 
to‘ldiradi. Uchinchidan, korxonalar ham o‘zining barcha mahsulotini 
iste’molchilarga sotishni ko‘zda tutmaydi, balki uning bir qi
smidan ishlab 
chiqarish vositalari 
shaklida 
foydalanishi 
mumkin. Shunday 
qilib, 
agar 
tadbirkorlar 
aholining 
jamg‘armalariga 
teng 
miqdordagi 
mablag‘larni 
investitsiyalarga 
qo‘yishni 
ko‘zda 
tutsa, 
ishlab 
chiqarish darajasi doimiy bo‘lib qoladi. 
Iste’mol va jamg‘arma darajasini aniqlab beruvchi asosiy omil milliy 
daromad hisoblanadi. Lekin milliy daromad tarkibida to‘g‘ri soliqlar ham mavjud 
bo‘ladi. Shu sababli soliqlar to‘langandan keyin aholi qo‘lida qoladigan daromad 
iste’molchilik sarflari va shaxsiy jamg‘arma yig‘indisiga teng bo‘ladi. Iste’mol va 
shaxsiy jamg‘armaning darajasi bevosita soliqlar to‘langandan keyingi qolgan 
daromad bilan aniqlanadi. Demak bu daromad iste’molning ham, jamg‘armaning 
ham umumiy omili hisoblanadi. Chunki jamg‘arma daromadning iste’mol 
qilinmaydigan qismi hisoblansa, soliqlar to‘langandan keyingi daromad shaxsiy 
jamg‘armani aniqlab beradigan asosiy omil bo‘lib chiqadi. Har yilgi haqiqiy 
iste’mol miqdori va soliqlar to‘langandan keyingi daromad o‘rtasidagi farq shu 
yildagi jamg‘arma miqdorini aniqlaydi.
Iqtisodiy jamg‘arish darajasini belgilovchi omillar: 
 milliy daromad (foyda) miqdori; 

---