Iv guruh kationlari Al3+, Cr3+5+, Zn

Zn²⁺

Ishqor eritmasi	Al(ОН)3 (ch) оq	Cr(OH)3 (ch) Ko‘k-binafsha	Zn(OH)2 (ch) Оq
	Ishqor eritmasidan ortiqcha qo‘shilsa gidroksokomplekslar hosil qiladi
NaOH (ort.) + Н2О2	[Al(OH)4]^- [Al(OH)6]^3- rangsiz	CrO4^2- sariq	[Zn(OH)4]^-2 rangsiz
NH3	Al(OH)3 (ch) оq	Сr(OH)3 (ch) Ko‘k-binafsha	Zn(OH)2 (ch) Оq
Na2CO3	Al(OH)3 (ch) оq	Cr(OH)3 (ch) Ko‘k-binafsha	(ZnOH)2CO3 оq
Na2HPO4	AlPO4(ch) оq	CrPO4 (ch) Yashil	ZnHPO4 (ch) оq
H2S	Al(OH)3 (ch)	Cr(OH)3 (ch)	ZnS (ch) оq
Alanganing bo‘yashi	Bo‘yalmaydi	Bo‘yalmaydi	Bo‘yalmaydi
Sifat reaksiyalari	alizarin	H2CrO6	CoZnO2 ZnS (ch)

13-jadval

IV analitik guruh kationlarining sistematik analiz bosqichlari

		Al^3+, Zn^2+, Cr^3+, Sn^2+, Sn(IV), As(III), As(V)
Bosqichning t/r	Analiz bosqichlari
1	Alohida namunadagi As(III), As(V) ionlarini HCl muhitida rux metali ta’sir ettirib aniqlash: As (III), (V) AsH3↑ AgNO3 bilan namlangan qog’oz Ag↓ (Gutsayt reaksiyasi) (qora) AsH2(HgCl)↓ AsH(HgCl)2↓ [HgCl2] bilan namlangan qog’oz (Zanger-Blekreaksiyasi) As(HgCl)3↓ As2Hg3↓ (sarg’ish-qo’ng’ir)
2	Qizdirilganda IV analitik guruh kationlariga H2O2 ishtirokida mo’l 6M NaOH ta’sir ettirish: Al^3+ Al(OH)3↓ [Al(OH)6]^3– Zn^2+ Zn(OH)2↓ [Zn(OH)4]^2– Cr^3+ Cr(OH)3↓ CrO4^2– Sn^2+ Sn(OH)2↓ [Sn(OH)6]^2– Sn(IV) Sn(OH)4↓ [Sn(OH)6]^2– As(III) AsO3^3– AsO4^3– As(V) AsO4^3– AsO3^3–
3	2 eritmadan qizdirilganda NH4Cl kristallari ta’sir ettirib, [Al(OH)6]^3– gidroksoanionlarni ajratish: [Al(OH)6]^3– Al(OH)3↓ [Sn(OH)6]^2– Sn(OH)4↓
4	2M HCl ta’sirida 3 cho’kmani eritish: Al(OH)3↓ Al^3+ Sn(OH)4↓ [SnCl6]^2–
5	5 ertimaga alizarin yoki natriy atsetat ta’sir ettirib Al^3+ ionlarini topish: Al^3+ Al(OH)2CH3COO↓
6	HCl muhitida temir qirindilari bilan qaynatilgan 4 eritmaga simob (II) tuzini ta’sir ettirib Sn(IV) ionlarini aniqlash: [SnCl6]^2– Sn^2+ Hg↓
7	3 sentrifugatga ditizon yoki K4[Fe(CN)6] eritmasi ta’sir ettirib Zn^2+ kationlarini topish: [Zn(NH3)4]^2+ K2Zn3[Fe(CN)6]2↓

8-sxema

IV analitik guruh kationlarining sistematik analiz sxemasi

1

2

As(III), As(V), Sn²⁺, Sn(IV), Al³⁺, Cr³⁺, Zn²⁺







2

1

Zn, HCl NaOH (6M), H₂O₂ (3%)

↑AsH₃





AsO₄^3–, SnO₃^2–, CrO₄^2–, ZnO₂^2–, AlO₂^–

AgNO₃

↓Ag





3
NH₄Cl (krist.)





AsO₄^3–, CrO₄^2–,
[Zn(NH₄)₄]²⁺

5

6

4

Alyuminiy alizarinat

5

↓Hg

Sn²⁺

6

Al³⁺,
[SnCl₆]^2–

Rux ditizonat

4

↓Al(OH)₃,
H₂SnO₃



7
HCl, 2M Ditizon,
xloroform

Alizarin

Fe, HCl, ∆

HgCl₂

NAZORAT SAVOLLARI
1. IV guruh tarkibiga kiruvchi kationlarni va guruh reagentini ayting
2. IV guruh kationlari gidroksidlarining rangini ayting.
3. IV guruh gidroksidlari nimada eriydi va bunda qanday birikmalar hosil bo‘ladi? Reaksiya tenglamalarini yozing.
4. IV guruhdagi qaysi kation ammiak bilan kompleks ion hosil qiladi? Formulasini yozing
5. IV guruhdan oksidlanish-qaytarilish xossasini namoyоn qiluvchi kationlarni ayting. Ularga guruh reagenti qanday ta’sir ko‘rsatadi?
6. Xrom (III) ionini ishqoriy sharoitda vodorod peroksid bilan oksidlanish reaksiyasi tenglamasini yozing.
7. IV guruh kationlarining qaysi biri rangli?
8. Xrom (III) ionini aniqlashda qanday maxsus reaksiyadan foydalaniladi?
9. Xromat va dixromat-ionlarning rangi qanday? Ularning bir biriga o‘tish reaksiyasi tenglamasini yozing.
10. Qaysi kationni aniqlash uchun organik reagent – alizarin qo‘llaniladi?
11. IV guruhdan qaysi kationni aniqlash uchun ditizon ishlatiladi?
12. Nima uchun xrom (III) ionini nadxrom kislotasi hosil bo‘lishi bilan aniqlashda izoamil spirti yoki efir qo‘shiladi?
13. IV guruh kationlari aralashmasiga natriy gidroksidi, vodorod peroksidi qo‘shib isitilgandan so‘ng qanday reaksiya ketadi?Eritmaning rangi o‘zgaradimi?
VAZIYATLI MASALALAR
1. Murakkab aralashmadan IV guruh kationlarini aniqlash.
2. Alyuminiyni neytral muhitda alizarin bilan aniqlashning analitik samarasi puch tajribadan farq qilmaydi. Alyuminiy alizarinatning qizil dog‘i filtr qog‘ozini ammiak bug‘lari bilan to‘yintirgandagina hosil bo‘ladi. Kuzatiladigan natijani kimyoviy reaksiya tenglamasi bilan asoslang.