Ix bob. Ionlashtiruvchi nurlanishlar va ularning xususiyatlari

Ionizatsion gazli dozimetrlar.

-Ionizatsiyali gaz dozimetrlarga –ionizatsion kamerali dozimetrlar va gaz razryad schyotchiklari kiradi. Ionizatsion kamera asosiy dozimetrik asbob bo‘lib hisoblanadi. Dozimetrik asbobni qo‘llanilishini batafsilroq qarab chiqamiz. Kameraning yassi parallel elektrodli sezgir hajmli , kamerani to‘ldiruvchi gazning birlik hajmida har sekundda hosil bo‘luvchi ionlar soniN bilan, tegishli hajmdagi mavjud bo‘lgan gazlarning juft ionlar sonini n, ion zaryadini e va ionizatsiya tokini I bilan belgilab, ionlar soni o‘zgarmasligini ifodalaydigan quyidagi differensial tenglamani yozamiz:

(29)

Bu erda -rekombinatsiya koeffitsienti: havo uchun .

O‘rnatilgan rejim holati uchun

yoki (30)

Agar elektr maydoni bo‘lmasa, u holda I=0 va

Elektrodlarda tok kuchi oshsa rekombinatsiya pasayadi, tok kuchi esa ortadi, I>0, shu sababli (N-)>0, bundan bo‘lib mavjud ionlar konsentratsiyasi ularni elektrodlarga o‘tishi tufayli kamayadi. Ionizatsiya toki to‘yinish tokiga teng bo‘lganda rekombinatsiyanolgatenglashadi.

Unda (31)

To‘yinish toki N kattalik bilan xarakterlanuvchi manbaning ionizatsiya ta’siriga proporsional bo‘ladi, buning uchun quyidagi tenglik o‘rinli bo‘ladi:

(32)

Bu erda -gazning birlik vaqt ichida birlik hajmda yutgan nurlanishlar energiyasi, W-birlik juft ionlarni hosil bo‘lish energiyasi.

Ba’zi bir tuzatishlarni hisobga olib kattalikni yutilgan doza quvvatiga ekvivalent deb olish mumkin.

Nurlanish dozasini deb olib (31) tenglamani ikkala tomonini t ga ko‘paytirib va (32) tenglikni hisobga olib quyidagini hosil qilamiz:

(33)

SHunday qilib, to‘yinish toki doza quvvatiga, e-zaryad esa dozaga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi.

Misol sifatida rentgen yoki gamma nurlanishlar tufayli hosil qilingan doza kattaligini rentgenlarda o‘lchash imkoniyatini beradigan normal ionizatsiya kamerasi deb atalgan qurilmani qaraymiz.