Ix mavzu. Ishlab chiqarish funksiyalari

Samaradorlikni oshishi 
Tashkil etilgan o‘zgarishning boshqa ko‘rinishi iqtisodiy o‘sishga olib kelib, bu 
ishlab chiqarishning samarali o‘sishidir. Samaradorlikni o‘sishi bir xil xom-
ashyolarni bildiradi. Samaradorlik turli xil turlarga bo‘linadi. Texnik samaradorlik
76
Gerge W. Norton, Jeffrey Alwang and William A.Masters.Economics of Agricultural Development. -2nd ed. 
Rublished in the USA and Canada by RoutlrdgeTaylor&Francis Croup. USA. 2010. 98-100 r.
Ya
lpi
hosi
l m
iqdori (Y
) 
Sarflangan xarajatlar miqdori (X) 
P (X)/ P (Y) 
P (X
1
)/ P (X
2
) 
S
arf
langa
n x
ara
jatla
r miqdori (
X
1
) 
Sarflangan xarajatlar miqdori (X
2
) 
Xarajat nuktasi 

---

128 
ishlab chiqaruvchilarni ishlab chiqarish funksiyasida undan quyi yoki past qarama-
qarshilikda ishlab chiqarish hisoblanadi. Xom-ashyoning bunday miqdorini qo‘llab,
ba’zi ishlab chiqaruvchilar boshqa yo‘nalish va kuchlarning farqiga qaraganda yuqori 
daromad oladilar. Narx yoki samaradorlikni taqsimlash 9.4 rasmda tasvirlangan, 
ishlab chiqaruvchilarga tegishli darajada o‘zlarining ishlab chiqarish funksiyalarida 
faoliyat ko‘rsatib, xom-ashyoning aniq qiymatidan foydalanib ularning marjinal 
daromadini ularning marjinal qiymatini mahsulotning so‘nggi birligiga tenglashtiradi. 
Aniqlanishicha, foydani maksimallashtiruvchi ishlab chiqaruvchilar resurslarni ham 
texnik va ham samarali taqsimlaydilar. Bozor samaradorligi iqtisodiy tizim va 
undagi bozor xokimiyati darajasi bilan bog‘liq. Resurslarning yaxshilanishi bozor 
samaradorligini sotuvchi va xaridor o‘rtasida farq bo‘lganda, yangi texnologiyalar 
tushib yoki raqobat kuchayganda oshiriladi. Har bir mamlakat o‘zining erkin 
sotuvchi va xaridoriga va bozoriga ega, shuning uchun xaridor va sotuvchilar 
narxlarga ta’sir ko‘rsatadi va yana boshqa bozorlar samaradorligi ayrim ishlab 
chiqaruvchilar bilan narxlarni nazorat qilishi mumkin. Yaxshi ma’lumotlarning 
mavjudligi bozor samaradorligiga ta’sir ko‘rsatadi va axborotlar oqimini yaxshilab 
ishlab chiqarilayotgan resurslarning samarali taqsimotini o‘sishiga yordam beradi. 
77