Ix mavzu. Ishlab chiqarish funksiyalari

Marjinal tahlil: daromad va xarajatlar 
Iqtisodiy baholash mezoni ko‘p jihatdan marjinal tahlilga asoslanadi, ya’ni 
odatda inson qaror qilish paytida mahsulotni marjinal xarajati va undan marjinal 
daromad olish o‘rtasidagi tanlovga duch keladi. Iqtisodchilar uchun esa, “marjinal” 
degan so‘z “qo‘shimcha” degan ma’noni anglatadi. Ko‘pgina tanlov va qarorlar 
narsalarning asl holatlaridagi o‘zgarishlarni belgilaydi va voqelikdagi moddalarning 
o‘zgarmas va mavjud holati demakdir
.
74
 
73
Gerge W. Norton, Jeffrey Alwang and William A.Masters.Economics of Agricultural Development. -2nd ed. 
Rublished in the USA and Canada by RoutlrdgeTaylor&Francis Croup. USA. 2010. 97 r.
74
McConnell, Brue. Economics: principles, problems and policies. 17th edition. America, New York: McGraw-Hill, 
2009. (31 r).
Xodiml
ar soni 
Kapital miqdori
C
1 
C
2 
B 
A 
C 
200 
150 
100 
50 
L
1 
L
2 

---

125 
Marjinal mahsulot va foydali ish koeffitsiyenti qonuni 
Tushuncha mazmunan 9.3 rasmda tasvirlangan bo‘lib, bu nuqtadan so‘ng xom-
ashyoning qo‘shimcha birliklari qo‘shilib, foydali ish koeffitsiyenti qonuniga ko‘ra, 
qo‘shimcha mahsulot kamdan-kam qo‘shilib borishini anglatadi. Umuman qonunda 
shunday aytiladi: “Istalgan tovarni ishlab chiqarishda biz ishlab chiqarishning bir 
omil birligini boshqa omilning o‘zgarmas qiymatiga qo‘shamiz (yoki omillarni) 
qo‘shimchalar umumiy mahsulotga har bir so‘nggi birlik o‘zgaruvchan omil bilan 
kamayishni boshlaydi.” Ya’ni kamayish 9.3 rasmda marjinal bo‘ladi. Ishlab chiqarish 
funksiyasi ikkita o‘zgaruvchan omil bilan mahsulotni yoki omilning marjinal 
mahsulotini qo‘lga kiritadi (mehnat 9.3 rasmda). Muhokama qilinganidek, foydali ish 
koeffitsiyenti qonuni mamlakat uchun muhim ahamiyatga ega, ya’ni mamlakatda 
aholi sonining o‘sishi (va mehnat) o‘zgaruvchan tabiiy resurs bazalarini ham o‘stirib 
boradi. Marjinal mahsulot egriligi 9.3 rasmdan xom-ashyoning har bir birligi uchun 
umumiy mahsulotni o‘zgarishini o‘rganish yo‘li orqali olinadi.
Marjinal mahsulot egriligi 9.3 rasmda ko‘rsatilgan ishlab chiqarish funksiyasiga 
tegishli bo‘lgan 9.3 rasmda ko‘rsatilgan. K ning chap tomonida ishlab chiqarish 
funksiyasining egriligi o‘sib boradi (rasm 9.3); shuning uchun mahsulotda o‘zgarish 
o‘sib bormoqda va marjinal mahsulot egriligi ham o‘sib bormoqda. (rasm 9.4). K 
ning o‘ng tomonida o‘zgarish kichik o‘lchamga ega va marjinal mahsulot egriligi 
tushib bormoqda. Agar umumiy mahsulot nihoyat o‘sishni to‘xtatsa, ko‘proq mehnat 
ishlatilsa, marjinal mahsulot nolga teng bo‘ladi; bu ishlab chiqarish funksiyasida va 
marjinal mahsulot egriligida J nuqtadir. Marjinal unumdorlik juda muhim, chunki u 
ishlab chiqarish omiliga to‘lovni xuddi mehnatga haq to‘langandek aniqlashtirishda 
yordam beradi. Bundan tashqari, xom-ashyoning marjinal unumdorligi, mahsulot va 
xom-ashyo narxi bilan birga omil uchun talabni aniqlashtiradi.
75