J: Mox tárizlilerdiñ dùnyas jùzi boyinsha 5 miñday tùri, Ğmda terrritoriyasinda 1500 dey tùrleri tarqalģan. Kòpshilik wàkilleri arqa yarim sharda, tawlarda, tropikaliq ellerde, yaģniy iģalliq jetkilikli orinlarda keñ tarqalģan

Asqazan astı bezi (pancreas) asqazannıń artında jaylasqan. Arqa tárepi menen tómengi gewek venaǵa, shep táreptegi búyrek venasına hám aortaǵa tiyip turadı. Asqazan astı beziniń bası, ilmek tárizli ósimshesi, denesi, hám quyrıǵı ajıratıladı. Bezdiń bası 12 eli ishek penen qamtılǵan bolıp 1-2 bel omırtqasınıńtusında jaylasadı. Denesi prizma formasına iye bolıp, úsh tárepine iye: aldınǵı, keyingi hám tómengi. Aldınǵı tárepi batıq bolıp asqazanǵa tiyip turadı. Arqa tárepi, arqa qarın diywalına qaraǵan. Tómengi tárepi tómenge, bir qansha aldınǵa qaraǵan. Úsh tárepi bir-birinen úsh qır járdeminde bóleklengen. Bez ońnan shepke qaray bir qansha kóteriledi, nátiyjede bezdiń quyrıǵı, basına salıstırǵanda bir qansha joqarı jaylasıp, talaqtıń tómengi bólimine jetip baradı. Asqazan astı bezi kapsulaǵa iye emes sonıń ushın onıń bólshekli dúzilisi kózge birden taslanadı. Bezdiń ulıwma uzınlıǵı 12-15 sm.
Bawır (hepar) qarın boslıǵınıń joqarǵı qabatında jaylasqan bolıp diafragmaǵa tiyip turadı. Bawırdıń kóp bólimi oń qabırǵa astında, bir bólimi qarınniń joqarǵı bóliminde, judá az bólimi bolsa shep qabırǵa astında turadı. Bawır organizmdegi bezlerdiń eń úlkeni bolıp, awırlıǵı shama menen 1500 g. Bawırdıń uzınlıǵı 20-22 sm eni 10-12 sm, qalıńlıǵı 7-8 sm. Bawırdıń xızmeti kóp túrli. Ol hámmesinen burın ót islep shıǵarıwshı úlken as sińiriw bezi. Bawırǵa barerlik xızmet tán: qan járdeminde bawırǵa alıp kelingen beloklıq almasıwdıń záhárli zatları neytrallanadı. Sonıń menen birge bawır kapillyarlarınıń endoteliyaları hám kufer kletkaları fagotsitarlıq qásiyetke iye bolıp, ol ishekten sorılǵan zatlardı zıyansızlanadırıwda áhmiyetke iye. Bawır zat almasıwdıń barlıq túrinde qatnasadı, ásirese ishektiń sliz qabatı arqalı sorılǵan uglevodlar bawırda glikogenge aylanadı (glikogen deposı). Embrionallıq dáwirde bawır eritrotsit islep shıǵadı. Bawırdıń jaylasıwına hám átirapın orap turǵan aǵzalarǵa qarap, diafragma tiyip turǵan tárepi, tómengi aǵzalarǵa qaraǵan tárepi, hám arqaǵa qaraǵan tárepine ajıratıladı. Ústingi tárepi tegis hám dóń bolıp, diafragmanıń batıqlıǵına tuwra keledi. Bawırdıń shep bólimine diafragma arqalı júrek tiyip turǵanlıqtan júrektiń batıqlıǵı boladı. Bawırdıń joqarǵı tárepinen diafragmaǵa qaray qarın perdeniń juplıǵınan oraq tárizli baylam baǵdar alıp, bawırdı oń hám shep bóleklerge ajıratıp turadı. Bawırdiń oń bólegi shep bólegine salıstırǵanda úlkenligi jaǵınan ajıralıp turadı.