Ildizoyoqlilar (Rhisopoda) - sarkodalilar kenja sinfiga mansub bir hujayrali hayvonlar. Tanasining uzunligi bir necha mkm dan 3 mm gacha (ayrim foraminferalarda 2—3 sm gacha). Harakatlanish va oziqni tutish organi soxta oyoqlar, ayrim turlari va jinsiy hujayralarda xivchinlari ham boʻladi. Bir qancha turlari (chigʻanokli amyobalar, foraminferalar) da tashqi skeleti — chigʻanogʻi bor. Ikkiga boʻlinish, ayrim turlari jinsiy gametalar kopulyasiyasi orqali koʻpayadi. Keng tarqalgan, asosan, dengiz va chuchuk suvlarda, torfli botqoqlik va tuproqda uchraydi. Baʼzi turlari parazit. Amyobalar, chigʻanoqli amyobalar, foraminferalar turkumlariga boʻlinadi.
Foraminiferalar teñiz haywanlari bolip, kopshiligi tenizlerdiñ tubinde, gey birewleri plankton halda omir keshiredi, olardiñ 1000 nan artiq turi ilimge belgili. Foraminiferalar baqanshağiniñ boliwi, olardiñ duzilisi, psevdopadiyalariniñ duzilisi, kobeyiw usili menen diqqatqa ilayiq.Baqanshaqlari bir yamasa kop kamerali, spiral tarizli buralg'an boladi. Bir kameralilardiñ baqanshag'i organikaliq zattan, kop kameralilardiki organikaliq emes - qum (SiO2) yamasa hak tastan (CaCO3) duzilgen. Baqanshaqlariniñ orinlari har qiyli. Jas foraminiferalarda daslepki bir kamera boladi. Aste-aqirin olardiñ rawajlaniwi natiyjesinde kameralariniñ sani kobeyip baradi. Harbir kamera bir-biri menen amawli tesiksheler arqah tutasqan ham foraminiferalardiñ gewdesi barliq kameralarda jaylasqan. Eñ shetki kamerada ulken tesik bolip, onnan foraminiferalardiñ ayaqlari (psevdopodiylari) sirtqa shig'ip turadi, bul psevdopodiylar olardiñ hareketin ham awqatlaniwin tamiyinleydi. Foraminiferalardiñ psevdopodiyalari jiñishke, uzin, sabaq siyaqli bolip, kobinese biri ekinshisine shirmasip keledi hàm tor payda etedi. Og'an tusken mayda organizmlerdi awqatqa paydalanadi. Foraminiferalardiñ olshemi 10 mikronnan bir neshe santimetrge jetedi. Olar duzli suwli teñizlerde kop ushiraydi. Suwda erigen duzdiñ muģdari azayiwi menen foraminiferalardiñ turi kemeyip baradi. Olar jinisli hàm jinissiz kòbeyedi. Kembriy hàm Silur dàwirinen beri belgili.
Do'stlaringiz bilan baham: |