J: Mox tárizlilerdiñ dùnyas jùzi boyinsha 5 miñday tùri, Ğmda terrritoriyasinda 1500 dey tùrleri tarqalģan. Kòpshilik wàkilleri arqa yarim sharda, tawlarda, tropikaliq ellerde, yaģniy iģalliq jetkilikli orinlarda keñ tarqalģan

Rawajlaniwi. Mayek kóbinese sirtqi ortaliqta tuqumlanadi. Lichinkasi troxofara delinedi. Baqanshaģi dáslep plastinka túrinde troxofara lichinkasiniñ arqa târepinde qaliplesedi, keyinirek orta siziģinan bùgilip, bul jerde ligament payda etedi. Troxofora bir neshe òzgerislerden soñ barlıq teñiz mollyuskaları ushin tán bolģan jelqomli lichinka veligerge aylanadi. Veliger eki qaqpaqli baqanshaģi arasinan jelqomin shiģarip alip, jùzip júredi. Veligerdiñ dùzilisi er jetken mollyuskaga júdá úqsaydı. Oniñ baslanģish ayaģi, mantiyasi, nerv gangliylari, asqazanı, bawiri hám basqa organları rawajlanģan, biraq bòlip shiģariw organi protonefridiyalar túrinde boladi. Waqit ótiwi menen lichinka suw tùbine shògip sirli predmetlerge jabisip aladı hám er jetken mollyuskaģa aylanadi. Dusshi suw mollyuskalarinda tuqimlanģan màyekten gloxidiya lichinkasi shiģadi. Oniñ rawajlaniwi basqasha boladi.
Ekologiyasi. Mollyuskalar az hareket qilatuģin haywanlar bolip, kòbinese suw tubindegi dàwirinde parazit halda tirishilik etdi. Chuchuk suvlarda sadafdorlar, marvariddorlar tarqalgan. Ular marvaridlar ishlab chiqaradi. Suv tubida yashaydi. Suvni filtrlovchi detritofaglar, plantofaglar esa suv sanitarlari hisoblanadi. Midiya va ustritsa yetishtiradigan xòjaliklar ham mavjud. Dengiz taroqchalari gòshtidan konserva tayorlanadi. Ayrim turlari tosh yoki yogʻochni teshish xususiyatiga ega. Kema qurti ziyon keltiradi. Bir qancha turlari kemalar korpusi va gidrotexnik qurilmalarga katta ziyon keltiradi. Goʻshti uchun ovlanadi (midiyalar, ustritsalar). Ayrim turlari (marvariddorlar) marvarid olish va goʻsht uchun boqiladi. Baʼzi ikki pallali mollyuskalar suv qushlari parazitlarining oraliq xoʻjayini hisoblanadi. Baqachanoqning lichinkasi chuchuk suv baliklari terisida parazitlik qiladi. Oʻzbekiston suv havzalarida bu mollyuskalarning 52 turi tarqalgan, jumladan, 5 turi endemik. 


81. Qaraǵaylar tuwısı.
Ashiq tuqimli ósimlikler bòlimi
Qarağaylar klasi-Pinopsida
Bul klastıñ xarakterli belgisi japıraqları mayda bolip, lancet, iyne qabirashaqli keledi. Megasporangiyaları úlken, birigip úlken dumpeklerdi payda etadi. Dùmpekleri uzaq waqitqa shekem saqlanadi. Bul klass tómendegi qatarlarğa bólinedi:
1) Ginkgolar qatarı - Ginkgonles.
2) Kardoitlar qatarı - Cordoitales.
3) Qaraģaylar qatarı - Pinales.