J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonoy

USD	EUR		JPY
GBP
1999- 2000	0,582 (39%)	0,228 (21%)	0,124 (11%)	27,2 (18%)	0,105 (11%)
		0,352 (32%)
2001- 2005	0,577 (44%)	0,426 (31%)		21,0 (14%)	0,098 (11%)
2006- 2010	0,632 (44%)	0,410 (34%)		18,4 (11%)	0,09 (II%)
2011- 2015	0,660 (41,9)	0,423 (37,4%)		12,l (9,4%)	0,111 (11,3%)

Genuya valuta tizimi doirasida egiluvchan almashinuv kurs- lariga o'tishdan quyidagi asosiy maqsadlar ko'zda tutildi:

• 
  turli mamlakatlarda inflyatsiya sur'atlarini jilovlash;
  
• 
  to'lov balanslarini muvozanatga keltirish;
  
• 
  markaziy banklar mustaqil ichki pul siyosatini amalga oshi- rishi uchun imkoniyatlarni kengaytirish.
  

Zamonaviy valuta tizimining faoliyat ko'rsatish mexanizmini quyidagicha ifodalash mumkin. XVFga a'zo mamlakatlar fond-



¹⁷ http://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=Cneu0anhHb1e_npaea_ BJa0MCTBOBatt0H - ma'lumotlari asosida tayyorlangan.
ning asosiy kapitalidagi ulushiga ko'ra SDRning ma'lum ulushiga ega bo'lishadi. SDR fagat hisob birligi sifatida faoliyat ko'rsatadi, muayyan sharoitlarda uni milliy valutaga aylantirish mumkin. Valutalarning solishtirma og'irligi valutalarning xalgaro savdo va to'lovlardagi solishtirma og'irligiga muvofig aniglanadi. XVF tas­ nifiga ko'ra mamlakat valuta kurslarining guyidagi rejimlarini tanlashi mumkin: qat'iy belgilangan, suzib yuruvchi yoki aralash. Qat'iy belgilangan valuta kurs rejimi bir gator turlarga bo'linadi:

• 
  Milliy valuta kursi bitta ixtiyoriy tanlangan valutaga nis­ batan qat'iy belgilanadi. Milliy valuta kursi tayanch kursga mu­ tanosib ravishda avtomatik o'zgaradi. Odatda, mamlakatlar milliy valutasi kursini AQSH dollari va yevroga nisbatan gat'iy belgi­ laydi;
  
• 
  Milliy valuta kursi SDRga nisbatan belgilanadi;
  
• 
  <> valuta kursi. Milliy valuta kursi sun'iy ravishda tuzilgan valuta savatiga bog'lanadi. Odatda, valuta savatiga maz­ kur mamlakatning asosiy savdo sheriklari bo'lgan mamlakatlar­ ning valutalari kiritiladi.
  

AQSH, Kanada, Buyuk Britaniya, Yaponiya, Shveysariya va gator mamlakatlarning valutalari <> rejimiga asoslan­ gan. Lekin mazkur mamlakatlarning markaziy banklari valuta kurslari keskin tebranishini oldini olishga qaratilgan chora-tad­ birlarni amalga oshirishadi. Aynan shuning uchun valuta kursla­ rining <> suzish rejimi qayd etiladi.
Yamayka valuta tizimi mohiyatiga ko'ra Bretton-Vuds tizimiga qaraganda birmuncha egiluvchan, valuta kurslari hamda to'lov balanslari begarorligiga tezda moslashuvchan bo'lishi kerak edi. Birog suzuvchi valuta kurslarining joriy etilishiga, dollar asosiy to'lov vositasi mavqeidan rasman mahrum bo'lishiga garamasdan amalda u mazkur rolda qoldi, bu holatni boshqa mamlakatlarga giyoslash bo'yicha AQSHning birmuncha qudratli iqtisodiy, il­ miy-texnik salohiyati ta'minlandi.
Ko'pgina mamlakatlarda gat'iy belgilangan valuta kurslari o'rniga suzuvchi valuta kurslarini joriy etish valuta intervensiyasini
o'tkazishdagi yirik xarajatlarga qaramasdan ularning barqarorli­ gini ta'minlamadi. Ushbu rejim valuta spekulyatsiyalari, tasodifiy kapital ko'chishiga barham berish, turli mamlakatlarda inflyatsiya sur'atlari va to'lov balansini tezda boshqarishni ta'minlashga qo­ biliyatsiz bo'ldi. Bir gator mamlakatlar milliy valutalarini boshqa valutalarga bog'lash holatini davom ettirdilar.

3.