Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki
Rasmiy oltin-valyuta zaxiralarini saqlash
Download 5.53 Mb. Pdf ko'rish
|
bank ishi (2) (1) (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Hukumat maslahatchisi-xazina vakili vazifasi
- ikkinchidan
Rasmiy oltin-valyuta zaxiralarini saqlash. Xalqaro hisob-
kitoblarda zaxiradagi aktiv va kafolatli sug‗urta fondi vazifasini ado etish Markaziy bankning pul-kredit siyosatida valyuta-mablag‗laridan sharoitga qarab foydalanish imkonini beribgina qolmay, balki dunyo moliya bozorlarida operatsiyalarni amalga oshirish yo‗li bilan mamla- katimizning oltin valyuta zaxiralarining qiymatini saqlab turish imkoni- yatini yaratadi. Boshqa moliya muassasalari, korxonalar va xususiy shaxslar ham xorijiy valyutaga ega bo‗lish va valyuta operatsiyalarini o‗tkazishga haqi borligiga qaramasdan, O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki valyuta zaxiralarini saqlovchi asosiy depozitariy bo‗lib qolishi mumkin. Hukumat maslahatchisi-xazina vakili vazifasi. Bu vazifa «O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‗g‗risida»gi qonunning 44- moddasida mustahkamlab qo‗yilgan. O‗zbekiston Respublikasi 45 Bankning boshqaruvini direktorlar kengashi amalga oshiradi. Unga qo‗shimcha tarzda bank boshqaruvini kuzatish va nazorat qilish mas‘uliyati ham yuklatilgan. Direktorlar kengashi a‘zolarining tarkibi va saylanish muddati tijorat bankining nizomi bilan belgilanadi. Bank kengashi bank faoliyatining asosiy yo‗nalishini, kredit siyosa- ti va bankning boshqa rejalarini ko‗rib chiqish, daromad, xarajatlar, foy- da rejalarini tasdiqlash, shu‘balarni ochish yoki yopish masalalarini ko‗rib chiqish kabi masalalar bilan shug‗ullanadi. Bank boshqaruvi bank faoliyatiga bevosita rahbarlik qiladi. Bank boshqaruvi aksiyadorlarning umumiy yig‗ilishi va direktorlar kengashi oldida javobgardir. Bank boshqaruvi boshqaruv raisi, rais o‗rinbosari va boshqa xodimlardan tarkib topgan. U o‗z faoliyatini nizom va yo‗riqlarga asoslangan holda amalga oshiradi. Aksonerlarning umumiy yig‗ilishi, bank kengashi va boshqaruvi bankning boshqaruv organlari hisoblanadi. Bank kengashi omonatchilar va aksiyadorlarni himoya qilish maqsadida bank faoliyatini yuritish, jumladan, kreditlash va mab- lag‗larni investitsiyalash to‗g‗riligini nazorat qilish, bank rahbarlarini ishga tayinlash va ishdan bo‗shatish, bank kapitalining bir tekis o‗sib borishini ta‘minlab turish, bank siyosatini ishlab chiqish, qonun hujjatlariga rioya qilishni ta‘minlash va boshqa vazifalarni amalga oshiradi. Bank kengashi a‘zolari kamida besh kishidan iborat bo‗lishi lozim. Aksiyadorlardan tashqari bank sohasi olimlari va mutaxassislari ham bank kengashi a‘zosi bo‗lishlari mumkin. Bankka operativ rahbarlik qiluvchi va uning faoliyati uchun javob beruvchi bank boshqaruvi bankning ijroiya organi hisoblanadi. Boshqaruv bank kengashi va aksiyadorlar umumiy yig‗ilishi oldida hisobdordirlar. Tijorat banklarining tashkiliy tuzilishini respublika aksiyadorlik tijorat banki misolida quyidagi rasmda ko‗rish mumkin. O‗zbekiston Respublikasining aksariyat yetakchi aksioner tijorat banki bugungi kunda o‗z tarkibida viloyat boshqarmasi, tuman bo‗limlari va mini-banklar sifatida faoliyat yuritmoqda. Keltirilgan bankning tashkiliy tuzilishi aksariyat banklar uchun o‗xshash bo‗lib tijorat banklarining joylashish o‗rni, xizmat ko‗rsatadigan mijozlarning faoliyati xususiyatlaridan kelib chiqib ba‘zi bir o‗zgarishlar bo‗lishi mumkin. 44 qiladi, chunki ular moliya bozorida o‗z qarz majburiyatlarini chiqarmasdan faoliyat ko‗rsatadi. - ikkinchidan, banklar jismoniy va yuridik shaxslar oldida mijozlarning pul mablag‗larini hisob varaqlariga qo‗yish va jamg‗armaga o‗tkazish, depozit sertifikatlarini chiqarish va boshqalar orqali qat‘iy belgilangan qarz majburiyatlarini oladi. Qat‘iy belgilangan qarz majburiyatlar bilan faoliyat ko‗rsatish banklar uchun riskli hisoblanadi, chunki banklar o‗z kreditorlari oldida olgan majburiyatlarini to‗liq bajarishlari lozim. Investitsion fondlar esa o‗z aktivlari va passivlarining qiymati o‗zgarishi bilan bog‗liq risklarni o‗z aksiyadorlari zimmasiga yuklaydilar. ―Banklar va bank faoliyati to‗g‗risida‖gi qonunga asosan O‗zbekiston Respublikasida banklar universal faoliyatni amalga oshiradi. Aniqroq qilib aytadigan bo‗lsak, turli xilda kreditlar berish, qimmatli qog‗ozlar va xorijiy valyuta oldi-sotdisi bilan shug‗ullanish, bo‗sh turgan pul mablag‗larni jalb etish, hisob-kitoblarni amalga oshirish, kafolat va garantiyalar berish va hokazolar tijorat bankining asosiy faoliyat turlaridan hisoblanadi. O‗zbekiston Respublikasida xorijiy banklar va har qanday mulkchilik shakliga asoslangan banklar faoliyat ko‗rsatishi mumkin. O‗zbekiston Respublikasida faoliyat ko‗rsatayotgan tijorat banklari va ularning mulkchilik shakli to‗g‗risidagi ma‘lumotlar 3-ilovada keltirilgan bo‗lib, ular turli mulkchilikka asoslangandir. Odatda, O‗zbekistonda banklar aksionerlik jamiyat ko‗rinishida tashkil etiladi. Shu bois tijorat banklarining tashkiliy tuzilishi aksioner jamiyat tuzilishiga o‗xshashdir. Aksionerlar bankning ustav fondiga qo‗shgan hissalariga qarab, bankning majburiyatlariga javobgardirlar. Aksionerlar bank faoliyatini boshlash bosqichida bankdan bank ta‘sis qilinganda qo‗shgan hissalarining qaytarilishini talab qilish huquqiga ega emas (ba‘zi hollar bundan mustasno). Bu holat bank barqarorligini, ishonchliligini tartibga solishda yordam beradi. Bankning ustav kapitalini shakllantirish uchun davlat organlarining mablag‗lari, jamoa, birlashmalar va fondlarning mablag‗lari, garov va kreditga olingan mablag‗lardan foydalanish mumkin emas. Tijorat bankining oliy organi aksiyadorlarning umumiy yig‗ilishi hisoblanadi. Bu yig‗ilishlarda aksiyadorlarning vakillari va aksiyador korxonalarning rahbarlari ishtirok etadi. Aksiyadorlarning umumiy yig‗ilishi ko‗rib chiqishga qo‗yilgan masalalar bo‗yicha qaror qabul qi- lish uchun aksiyadorlarning kamida 3/4 qismi ishtirok qilishi lozim. 37 Markaziy banki hukumat banki sifatida davlat muassasalari va tash- kilotlarining hisob varaqlarini yuritadi, ana shu hisob varaqlarda mablag‗larni jamg‗aradi va ulardan to‗lovlarni amalga oshiradi, davlat qimmatli qog‗ozlari bilan operatsiyalarni o‗tkazib turadi, davlatga bevosita qisqa muddatli ssudalar shaklida yoki davlat obligatsiyalarini xarid qilish tarzida kredit beradi, hukumat idoralarining topshirig‗iga bi- noan oltin bilan yoki xorijiy valyutada operatsiyalar bajaradi. 45-moddada belgilab berilganidek, hukumat davlat sektoriga qarz ajratish masalalarida, kredit berishning ichki va tashqi manbalaridan mablag‗ olish rejalari to‗g‗risida Markaziy bank bilan maslahatlashadi. O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki hukumatning fiskal (xa- zina) agenti vazifasiga muvofiq hukumat hisob varaqlarini yuritar ekan (47-modda), hukumatning moliya operatsiyalarini amalga oshirishda ko‗maklashadi, byudjet kirimlari va chiqimlari masalalari yuzasidan maslahatlar beradi, davlat qimmatli qog‗ozlarini joylashtirishda vakil si- fatida ishlaydi, ular bo‗yicha hisob varaqlarni yuritadi, davlat qarz majburiyatlari bilan bog‗liq boshqa masalalarini hal etishda qatnashadi. Download 5.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling